O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim

 
 
 
3-rasm                                   4-rasm 
 
 
Yuqorida aytilganlardan xulosa qilib, pul taklifi miqdori foiz stavkasiga va 
demak, investitsiyalar hajmiga ham ta’sir ko’rsatadi deyish mumkin. Masalan, 
muomaladagi pul miqdorining M1 dan M2 ga o’sishi foiz stavkasini R1 dan R2 ga 
pasaytirdi va investitsiyalar darajasini I1 dan I2 ga oshirdi (4-rasmga qarang). 
 
Ammo foiz stavkasi juda past bo’lganda pulga bo’lgan talab mutlaqo elastik 
holatda bo’ladi, negaki odamlar barcha boshqa aktiv turlariga qaraganda naqd pulni 
afzal ko’radilar. J.Robinson bu vaziyatni «likvidlik tuzog’i» deb atagan. Bunday 
vaziyatda pul emissiyasi befoyda, negaki foiz stavkasini pasaytirish mumkin bo’lmay 
qoladi. Iqtisodchilar, J.M.Keynsning o’zi real hayotda likvidlik tuzog’ining amal 
qilish mumkinligiga ishonganmi yoki bunday vaziyatni mushohada (o’y – xayol) deb 
hisoblaganmi, xanuzgacha baxslashib kelmoqdalar. 
 
J.M.Keyns asarida likvidlik tuzog’ining ikki tushunchasini topish mumkin. 
Birinchidan, foiz stavkasi past bo’lganda (va demak, obligatsiya qiymati yuqori 
bo’lganda) qimmatli qog’ozlar bozori ishtirokchilari uning oshishini kutadilar 
(obligatsiyalar qiymatining pasayishini). Shuning uchun ular bugungi kunda qimmat 
obligatsiyalarni sotib olmaydilar va o’z aktivlarini likvidli shaklda saqlaydilar 
(chayqovchilik sababi). Ikkinchidan, past foiz stavkasi pulni qimmatli qog’ozlar 
ko’rinishida saqlash xatarini qoplamaydi va ehtiyotkorlik sababidan kelib chiqqan 
holda odamlar o’z jamg’armalarini xavfsiz bo’lgan naqd pul ko’rinishida ushlab 
turishni afzal ko’radilar. 
145 

---