O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ′ lim vazirligi

 Bolalar va o‘smirlarning oqilona ovqatlanishi 
Ma'lumki, bolalar va o‘smirlar vujudi kattalarnikiga farq qilib, 
birinchidan, ularda ko‘pgina tizim va a'zolar rivojlanishda bo‘ladi. 
Ikkinchidan, ular asab tizimida qo‘zg‘alish jarayoni tormozlanishdan 
ustun turadi, o‘zlari ancha serharakat bo‘lishadi. Uchinchidan, 
noqulay muhit omillari (zaharli moddalar, issiq yoki sovuq harorat, past 

---

330 
yoki yuqori bosim, ochlik, uyqusizlik, ruhiy hissiy qo‘zg‘alishlar va h) 
kuchli darajada ta'sir qiladi. To‘rtinchidan, ular shirinliklarni juda 
xo‘sh ko‘rganidan boshqa asosiy oziq moddalarni yemaslikka harakat 
qiladi, sanab o‘tilgan jarayonlarning bola vujudi shakllanishiga salbiy 
ta'sir etishining oldini olishda oqilona ovqatlanish qoidalariga rioya 
qilish muhim omil hisoblanadi. Bunday ovqatlanishga bolani o‘rgatish 
va uni tashkil qilish o‘ziga xos qiyinchiliklarga ega, binobarin, bu 
yoshdagilarning aksariyat qismi ovqatlanish va ovqat hazm qilish 
fiziologiyasi va biokimyosi borasida oddiy tushunchaga ham ega emas. 
Shuningdek, oziq moddalarga bo‘lgan ehtiyoj, ularni qabul qilish va 
hazm qilish, ovqatdagi asosiy oziq moddalarning bir-biriga nisbati, 
quvvat sarflash bo‘yicha turli yoshdagi bolalar bir-biridan keskin farq 
qiladi.
Kichik (1-3) yoshdagi bolalarni oqilona ovqatlantirish 
 
Bu yoshdagi bolalarni ovqatlantirishda ular vujudining fiziologik 
va boshqa o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqish kerak. Dastavval 
ovqat tez hazm bo‘ladigan, hajmi uncha ko‘p bo‘lmagan xilmaxil 
mahsulotlardan tayyorlanadi. Bolada 8-10 tishlar chiqishi bilanoq unga 
chaynovchi mushaklarning rivojlanishi
30-jadval 
Kichik yoshdagi bolalarning asosiy oziq moddalariga
bir kecha-kunduzlik talabi 
Oziqovqat 
mahsulotlari 
Miqdori
Eslatma

---

331 
Oqsillar, g 
Shundan hayvon oqsili, 
g 
Yog‘lar, g 
Shundan 
o‘simlik 
yog‘i, g 
Uglevodlar, g 
Tiamin, ME (B
1
vit.) 
Riboflavin, mg (B
2
vit.) 
Piridoksin, mg (B
6
vit.) 
Sianokobalamin, 
mg 
(B
12
vit.) 
Falotsin, mkg (B
s
vit.) 
Nikotin kis. (PP vit) 
Askorbin kis., mg (C 
vit.) 
Retinol, mkg (A vit.) 
Tokoferol, mg (E vit.) 
Kalseferol, ME (D vit.) 
Kalsiy, mg 
Fosfor, mg 
Magniy, mg 
Temir, mg 
45 
34 
44 
510 
176 
0,8 
0,9 
0,9 
1 
100 
10 
45 
450 
7 
400 
800 
800 
150 
10 
Ushbu oziq 
moddalarining umumiy 
energetik
qiymati – 1540 kkal 
uchun qattiqroq non, suxari, olma, sabzavotlar bo‘lagi, suyakli go‘sht 
berilib borishi foydalidir. 3 yoshli bolalarda me'da hajmi bir oz 
kengayadi, shuning uchun ularga beriladigan ovqat miqdori ham 

---

332 
tegishli ravishda ko‘paytiriladi (300-400 ml). Ba'zan bolada ishtaha 
yaxshi bo‘lib, anchagina miqdorda ovqat yeyishga moyillik bo‘ladi, 
bunday paytlarda qancha hoxlasang, shuncha yeyaver deb qo‘yish 
noto‘g‘ri, chunki u yoshlikdan ehtiyojdan ko‘p ovqat iste'mol 
qilishga o‘rganib qoladi. Bu holat, birinchidan, me'da hajmini 
kengaytirib yuborsa, ikkinchidan, ortiqcha semirish va u bilan paydo 
bo‘ladigan salbiy asoratlarga olib keladi. 28-jadvalda kichik yoshdagi 
bolalar uchun mo‘ljallangan bir kecha-kunduzlik taxminiy asosiy oziq 
moddalari, vitaminlar va mineral moddalar haqida ma'lumotlar 
keltirilgan.
Yasli yoshidagi bolalarning kunlik ovqatiga mol, qo‘y, buzoq, 
parranda go‘shtlari, baliq, kallapocha, o‘simlik yog‘lari, yormalar, 
dukkaklilar, sabzavotlar (karam, sabzi, sholg‘om va b), meva-chevalar, 
yong‘oq, ko‘katlar tegishli miqdorda bo‘lishi kerak. Yana haftada 
birikki marta ular ovqatiga ozroq sarimsoq qo‘shib berish kerak (uning 
bakteritsidlik va yallig‘lanishga qarshilik ko‘rsatuvchi xususiyatlaridan 
kelib chiqqan holda).
Bolaning kunlik ovqatiga me'da ichak tizimi harakat faoliyatini 
kuchaytirish uchun oziq tolalariga boy mahsulotlardan (bu ko‘pincha 
qora non, po‘sti olinmagan olma, sabzi, karam, sholg‘om, 
ko‘katlarda mo‘l bo‘ladi) ham tegishli o‘rin berish kerak. Ular iloji 
boricha har kuni meva-chevalardan, qish kunlarida shu yoshdagi bolalar 
uchun mo‘ljallangan meva sharbatlaridan, konservalardan, tanovul 
qilib turishlari lozim. Bunday ovqatlanish ular vujudining kerakli 
vitaminlar, mineral moddalar hamda biologik faol moddalar bilan 
ta'minlashda muhim ahamiyat kasb etadi.