O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta ′ lim vazirligi

Aqliy mehnat kishilarning oziqovqat mahsulotlariga bir kecha-
kunduzlik taxminiy ehtiyoji 
Mahsulotlar
Massasi, g 
Mahsulotlar
Massasi, g 
Non 
Yorma va dukkaklilar 
Go‘sht va go‘sht 
mahsulotlari 
Makaronlar 
Baliq 
Sut mahsulotlari 
Qaymoq 
167 
35 
200 
10 
40 
500 
15 
20 
Tuxum 
Yog‘, shundan: 
sariyog‘ 
o‘simlik yog‘i 
Shakar 
Kartoshka
Sabzavotlar 
Ho‘l mevalar 
1 
20 
15 
70 
385 
300 
200 

---

328 
Pishloq
28-jadvalda ko‘rsatilganidek, aqliy mehnat kishilarining kunlik 
ovqatida nonga juda kam o‘rin berilgan (167 g), bu respublikamiz 
sharoitida boshqacha holatdadir. Bizdagi aholi ovqatlanishida non 
ko‘proq ishlatiladi, bu milliy an'ana, urfodat tusiga kirib qolgan. Lekin 
ko‘pgina ilmiy tadqiqotlar shuni tasdiqlaydiki, nonni me'yoridan 
oshiqcha iste'mol qilish aytib o‘tilgan quvvat muvozanati buzilishini 
vujudga keltirishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi, chunki u energetik 
qiymati yuqori bo‘lgan oziqovqat mahsulotlariga kiradi. 
Bu narsa o‘z navbatida oqilona ovqatlanish qoidalarining yanada 
chuqurroq buzilishiga olib keladi. Bunday holatni yaxshilash uchun 
birdaniga kam non yeyishga o‘tish ancha qiyin. Kishi o‘zini bunday 
yangi tartibga astasekin o‘rgatib borishi kerak. Kuniga 400-500 g non 
iste'mol qiladiganlar bir hafta davomida bu ko‘rsatkichni 300-350 g, 
ikkinchi va uchinchi haftalar davomida 200-250 g atrofida ushlab turishi 
bilan bemalol 1 oy deganda aytilgan me'yorga tushib olishi mumkin. Bir 
vaqtning o‘zida jadvalda ko‘rsatilgan boshqa mahsulotlarni tegishli 
miqdorda qabul qilishga, undagi xilmaxillikni buzmaslikka rioya qilish 
zarur. 
Nonga nisbatan ishtahani cheklash uchun, ovqatlanishdan oldin 
bodring, pishirilgan kartoshka, pomidor, ko‘katlar va meva-
chevalardan tayyorlangan aralashma, salatlardan yeb olish va bir oz sabr 
qilib, asosiy ovqatni non bilan iste'mol qilishga o‘tish kerak. Shunda 
nonga bo‘lgan ishtaha anchagina “jilovlanadi”. Qayt qilingan 
salatlardan hoxlagancha yeyaverish mumkin, ular juda kam quvvatga 
ega, shuning uchun energetik muvozanat buzilishiga olib kelmaydi va 

---

329 
aqliy mehnati bilan bog‘liq ravishda vitaminlarga nisbatan oshadigan 
talabni qondirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Aqliy mehnat 
kishilarida va vitaminlar va ayrim mikroelementlarga bo‘lgan talabning 
yuqori bo‘lishini ular faoliyatining juda ko‘p axborotlarini qabul qilish 
va qayta ishlashning gipodinamiya sharoitida amalga oshirilishi bilan 
tushuntirish mumkin. Bunday paytlarda asab va yurak qon tomirlar 
tizimi juda zo‘riqadi. Ular bunday sharoitda ko‘ngildagidek ishlashlari 
uchun B guruh vitaminlarning me'yoriga nisbatan 25-30%, askorbin 
kislotasi (C vitamini) 30% ziyod qabul qilishlari kerak. Aqliy mehnat 
faoliyatida axborotlarning asosiy qismi ko‘z bilan qabul qilinadi, 
shuning uchun ularda, ayniqsa, kechasi kompyuter va pultlarni 
boshqarishda, ko‘zlar zo‘riqib ishlaydi. Shu bois bunday hodimlar 
ovqatida A vitamini serob bo‘lgan mahsulotlarga (tuxum, jigar, 
sariyog‘, baliq yog‘i, ko‘kat sabzi va b) ko‘proq o‘rin berish kerak. 
Bu borada kompyuterchilar, pult boshqaruvchilari, ilmiy xodimlar, 
yozuvchilar, o‘qituvchilar, jurnalistlar, idora xodimlari va boshqalarga 
har gal ovaqatlanishdan oldin salat iste'mol qilishni tavsiya qilinadi. 
Umumiy ovqatlanish shoxobchalarida, oshxona va choyxonalarda ham 
servitamin taomlar va salatlar tayyorlashga alohida e'tibor berilsa 
maqsadga muvofiq bo‘ladi.