O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Tuxumlarning chirishi. Bunda chirituvchi mikroorganizmlar hosil qilgan proteolitik fermentlar oqsilning parchalanishiga olib keladi.
Yashil chirish Pseudomonas avlodidagi mikroblarning tuxumlar ichiga o‘tishi orqali sodir bo‘ladi. Bu turdagi mikroorganizmlar hayot faoliyatida yashil pegment hosil qilib tuxumlar oqsillarini shu rangga bo‘yaydi.
Qizilyoki pushti chirish. Bu turdagi buzilishga faqat Pseudomonas avlodidagi mikroorganizmlar emas, balki boshqa mikroorganizmlar ham sabab bo‘ladi. Micrococcus ronius, Serratia marcescens va boshqa turdagi mikroorganizmlar hayot faoliyatlarida qizil yoki pushti pigment hosil qilib, tuxum oqsilini shunday rangga bo‘yashadi.
Qora chirish Proteus vulgaris va Pseudomonas mikroorganizmlar ishtirokida bo‘ladi. Bularning ta’sirida oqsil suyuq holga keladi va qora yoki qo‘ng‘ir rangni oladi. Shu turdagi mikroorganizmlar hayot faoliyatida hosil bo‘lgan gazlar tuxumni yoradi. Yorilgan joyidan chiqqan suyuqlik boshqa tuxumlarga tegib, ularni iflos qiladi va buzilishga olib keladi.
Tuxumlarning mog‘orlashi. Yer va iflos asbob-uskunalardan tushgan mog‘or zamburug‘lar va aktinomitsetlar tuxumlarning mog‘orlashiga sabab bo‘ladi. Bu zamburug‘larga qulay sharoit (yuqori darajada namlik va past temperatura) bo‘lganda, ularning sporalari unib chiqadi, po‘stlog‘idagi teshiklar orqali tuxum ichiga o‘tib, avvalo tuxumning qalin po‘stlog‘iga so‘ngra
367

po‘stlog‘ining tagidagi yumshoq qatlamlarga kirib rivojlanadi.

Tuxumdagi zamburug‘lar ovoskop yordamida tekshirilganda dog‘ va dog‘chalar bo‘lib ko‘rinadi. Bu qora dog‘lar zamburug‘larning koloniyalaridir.
Buzilishini hosil qiladigan zamburug‘larning asosiy avl odlaridan: Penicillium va Aspergellus Cladosporium zamburug‘lar tuxumlarning ichida chiruvchi bakteriyalarni rivoj lantirmaydi.
Tuxum orqali tarqaladigan infeksiyalar. Tuxum orqali odam va parrandalarga yuqumli kasalliklar tarqatuvchi mikroblar o‘tishi mumkin. Bular asosan pulloroz, kolibakterioz, mikoplazmoz sil va boshqalardir. Bu yuqumli kasalliklar ifloslangan tuxumning po‘sti orqali o‘tadi. Shuning uchun jo‘ja chiqarish uchun tuxumlar dezinfeksiya qilinadi. Dezinfeksiya yuqorida ko‘rsatilgan yuqumli kasalliklarning oldini olish imkonini beradi. Asosiy dezinfeksion eritmalar sifatida formaldegid, geksaxlorofen va trietilenglikollar qo‘llanadi.
Sil, salmonellyoz va boshqa yuqumli kasalliklarning yoki zaharlanishning oldini olish maqsadida tuxumlar 13-14 minut qaynatilib, iste’mol qilinishi kerak.
Nazorat savollari

1.