O‘zbеkistоn rеspublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti

Mikroorganizmlarni uzluksiz ko’paytirishning ahamiyati. Bakteriyalarni ko’payishining ozuqa muhitini doimiy yangilab turib ko’paytirish usuli ham bor. Bu xil ko’paytirish xemostat yoki turbidiostatlarda amalga oshiriladi. Sanoatda bu usul keng qo’laniladi.
Baktеriyalarning rivоjlanishi. Baktеriyalarning rivоjlanishda bir nеcha bоsqich kuzatish mumkin. Masalan, pichan batsillasi — Vas. subtilis yosh vaqtida pеrеtriхi tipda bo‘lsa, kеyin хivchinlaripi tashlab, tеz ko‘paya bоshlaydi va uzun zanjirga aylanadi. Zanjirdagi хujayralar kоlоniyasini shilimshiq «zооglеya» o‘rab turadi. So‘ngra хar bir hujanra ichida spоralar hоsil bo‘la bоshlaydi. Kеyin хujayra po‘sti eriydi va spоralar оchilib qоladi. Spоra qulay sharоitga tushib qоlsa, qaytadan harakatchan batsilla o‘sib chiqadi. Bundan tashqari, rivоjlanish shaklini Vas. acetoethylius va ipsimоn baktеriya — Sladotrix dichotoma da ham kuzatish mumkin.
Bakteriyalarning rivojlanish fazalari:
1. Stasionar faza-mikroorganizmning oziqa muhitga tushgandan boshlab, 1-2 soat davom etadi. Bu fazada hujayra soni ortmaydi.
2. Lag faza-ko’payishning tormozlanishi. Bu fazada bakgeriyalar intensiv o’sadi, ammo ularning bo’linishi juda kam bo’ladi. Bu ikki fazani bakteriya populyasiyasi rivojlanishining muhitga moslashuv fazasi desa bo’ladi.
3. Logarifmik-eksponensial ko’payish fazasi. Ko’payish katta tezlikda ketadi, hujayralar soni geometrik progressiya bo’yicha ortadi.
4. Manfiy tezlanish fazasi-Hujayralar kamroq aktiv bo’ladi, genorasiya vaqti cho’ziladi, chunki oziqa kamayadi, zaharli modda,lar hosil bo’ladi, natijada ko’payish susayadi, ba’zi hujayralar o’ladi xam.
5. Stasionar faza-Hosil bo’ladigan hujayralar soni o’ladiganlari soni bilan tenglashadi. SHuning uchun tirik hujayralar soni ma’lum vaqt davomida bir xil darajada turadi. Tirik va o’lgan hujayralar soni sekin-asta ko’payadi. Bu faza yana boshqacha "maksimal stasionar" faza deb ham ataladi, chunki hujayralar soni maksimumga etadi.
6-fazada o’lgan hujayralar soni ko’payadi.
7-fazada hujayralarning logarifmik o’lim fazasi deb nomlanib o’lish doimiy tezlikda davom etadi. 6 va 7-faza birgalikda o’lim fazasi deb atalib unda o’luvchi hujayralar soni ko’payuvchi hujayralar sonidan ko’p bo’ladi.
8-fazada hujayralarning o’lishi asta-sekin kamayadi.
Oxirgi fazadi hujayralar o’limi ozuqa muhiti fizik-kimyoviy xususiyatlarining o’zgarishi bilan bog’liq. Bakteriya uchun noqulay sharoit yuziga keladi. Hujayralar shunday tezlikda o’ladiki oxiri hammasi qirilib ketadi.