O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

16
 
seminar. Psixofiziologik muammo 
Reja: 
1.
Insonning psixik jarayonlari va miya.
2.
MNS tuzilishi.
3.
Bosh miya, orqa miya, periferik va vegetativ nerv sistemasi. 
Psixika – bu bosh miya katta yarim sharlar po‘stloq qismining mahsulidir. Bu faoliyat oliy 
nerv faoliyati deb yuritiladi. Buni I.M. Sechenov va I.P. Pavlovlar tomonidan ochilgan.
Psixika va miyaning o‘zaro aloqasini tushunish uchun inson nerv sistemasi funksiyalarini va 
tuzilishini haqidagi tassavurlarini bilishimiz kerak. 
Nerv sistemasining tuzilishi:

Psixikaning moddiy asosi 
nerv sistemasi 
va 
bosh miya 
hisoblanadi. SHu sababli nerv 
sistemasining tuzilishini va qanday ishlashini bilmasdan turib, psixik hayot hodisalarini 
tushunib bo‘lmaydi.

Nerv sistemasi 
nerv
to‘qimasi
dan iborat, bu to‘qima esa 
nerv hujayra
laridan tashkil 
topgan. Nerv hujayrasi 
protoplazmadan
tuzilgan tana bo‘lib, ikki turli o‘simtalari bor, bu 
o‘simtalarning bir xillari kalta, boshqa bir xillari uzun bo‘ladi. Kalta o‘simtalari sertarmoq 
bo‘lib, 
dendritlar
deb ataladi. Uzun o‘simtalari aksonlar yoki 
neyritlar
deb ataladi. Har bir 
hujayrada bu o‘simtalar ikkitadan ortiq bo‘lmaydi. Neyrit ikkita parda bilan o‘ralgan. 
Neyritga yopishib turadigan birinchi pardasi yog‘simon parda bo‘lib, uni et parda yoki 
mielin pardasi 
deb ataladi. Ikkinchi tashqi pardasini 
shvann pardasi 
deyiladi. Bu pardalar 
toladan o‘tuvchi nerv qo‘zg‘alishini ajratib turuvchi izolyasiyadek bir vazifani o‘taydi. 
Neyrit, odatda, 
nerv tolasi
, deb ataladi.

Nerv kletkalari neyronlardan tashkil topgan. Butun nerv sistemasi oliy va pereferik nerv 
sistemasiga bo‘linadi. Oliy nerv sistemasiga bosh miya va orqa miyadan tashkil topgan. 
Ulardan chiqadigan nerv tolalalari butun tana bo‘ylab tarqalib u - perferik nerv sistemasini 
tashkil qiladi.

Nerv hujayrasi, uning o‘simtalari va ularni qoplovchi pardalar birgalikda