O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

2.
 
Sport psixologi tushunchasiga ta’rif. 
Xozirgi vaqtda psixologiya fani juda keng tarmoqli fanlardan biriga aylangan Sport 
psixologiya ushbu fan tarmoqlaridan biri bo’lib, o’zining o’rganish obyekti-muammolari, usullari 
va qonuniyatlariga ega. 
Sport psixologiyasi fani shug’ullanuvchi sportchilar (o’quvchi va bolalar) va sport turlari 
bo’yicha jamoalar ichki olami, ruhiy rivojlanish qonuniyatlari haqidagi fan bo’lib, jismoniy tarbiya 
va sport faoliyati bilan bevosita bog’lik Shuni aytib utish kerakki, sport psixologiyasi nazariyadan 
ko’ra amaliyotga yaqinroq, ya’ni shug’ullanuvchi sportchilar (o’quvchi va bolalar) o’z faoliyatida 
to’qnash keladigan muammolarni tahlil qilishga va hal etishga yo’naltirilgan. Shaxsiy tarkibni 
uqitish va tarbiyalash shug’ullanuvchi sportchilar (o’quvchi va bolalar) faoliyatining asosini tashkil 
etadi. O’qitish va tarbiyalash jarayonlari esa psixologik bilimlarga asoslanadi. 
Keling, yaxshisi buning nima ekanligiga e’tiborni qarataylik shunda yuqorida aytilgan fikrni 
tushunish oson bo’ladi. Ta’lim yoki o’qitish shunday jarayonki, bunda ta’lim oluvchilarda ma’lum 
bilim, ko’nikma va malakalar shakllantiriladi yoki rivojlantiriladi. Shug’ullanuvchi sportchilarning 
(o’quvchi va bolalarning) faoliyatlarini yaxshilashga xizmat qiluvchi fazilatlarni tarbiyalash, 
rivojlantirish tarbiya jarayonining asosiy maqsadi hisoblanadi. 
Jismoniy tarbiya va sport faoliyatini psixologik jixatdan samarali tashkil qilish uchun bir 
kdtor talablarga javob berish kerak Bu talablar sport jamoalarning ichki qonuni bo’lgan 
umumjismoniy nizomlarda, dasturlarda o’z ifodasini topgan. Unga ko’ra har bir jismoniy tarbiya 
o’qituvchisi va sport murabbiyi (bolalar bogchalarida uslubchi-
o’qituvchi, 
ishlab 
chiqarish 
korxonalarida 
uslubchi-
tashkilotchi) o’z qo’lostidagi shug’ullanuvchi sportchilarning 
(o’quvchi 
va 
bolalarning) 
individual-psixologik 
xususiyatlarini, 
shuningdek 
sport 
jamoada 
kechadigan 
ijtimoiy-psixologik hodisalarni bilishi va ular-ni boshqara 
olishi lozim. 
Inson psixikasi miya faoliyati natijasidan iborat. 
Psixika inson xulq-atvori va faoliyatiniig asosi bo’lib xizmat 
qiladi. Tashqi dunyoni inson ongida aks ettirish psixika-ning 
moqiyatini tashkil etadi. Masalan, musobaqa davri psixika 
vositasida musobaqalashuv qolatni to’g’ri baholash juda katta 
ahami-yatga ega. Psixologik aks ettirish natijasida inson 
ongida obyektiv dunyoning subyektiv obrazlari yaratiladi. 
Inson ruhiyati biososiologik xususiyatga, tabiatga ega; inson ruhiyatining ma’lum bir 
belgilari biologik-irsiy yo’l bilan ota-onalaridan o’tadi, qolgan xususiyatlar esa ijtimoiy muhit shart-
sharoitlari ta’siri ostida hayot faoliyati mobaynida qaror topadi. 
Faoliyat predmeti sifatida odamning o’zi, sportchining o’zi xizmat qiladi. U faoliyatning 
faqat subyekti emas, balki obyekti ham hisoblanadi va faqatgina boshqa odamlar uchun emas 
(jismoniy tarbiya o’qituvchilari, murabbiylar, hakamlar, sheriklari va sportdagi raqiblari), balki o’zi 
uchun ham. 
- Jismoniy tarbiyada ham va sportda ham faoliyat tarbiyaning umumiy vazifasini hal etishga 
qaratilgan eng erta bolalik chog’idan boshlab jismoniy va ma’naviy kuchlarini barkamol 
rivojlantirish bilan yosh avlodni tarbiyalash. 
- Jismoniy tarbiya ayniqsa sport odatdan tashqari, ko’pincha kuchli jismoniy va psixik 
keskinlik bilan bog’lik bo’ladi. 
- Sport faoliyatining mazmuni musobaqalar hisoblanadi. 
- Jismoniy tarbiyada faoliyat mahsuloti insonning barkamol-jismoniy va ma’naviy 
rivojlanishiga qaratilgan sog’lomlashtirish, ta’lim berish va tarbiyalash natijasi sifatida ishtirok 
etadi. Sportda esa faoliyat mahsuloti sportdagi yutuqlari, ko’pincha rekordlar (turli ahamiyatdagi 
sportchi uchun shaxsiy bo’lgandan tortib jahon rekordigacha) ham hisoblanadi.