O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

Sport psixologiyasi - 
Sport 
musobaqalari va 
mashqlanish faoliyatida 
inson psixikasining 
rivojlanishi, guruxiy 
munosabatlarnint 
psixologik qonuniyatlarini 
tadqiq qiluvchi psixologiya 
soxasi.

---

72 
Sport psixologiyasi
 sohasida 
Ozbekistonda ilmiy izlanishlar 
olib borgan olimlar 
M.M.Mamatov, R.A. Abdurasulov, 
Z.G. Gapparov va boshqalar. 
 
saylanadi. 1970 yildan boshlab ISSPning rasmiy organi nashr etiladi – “sport psixologiyasi xalqaro 
jurnali”. 
ISSPning tashkil etilishi sport psixologiyasi regional birlashmalari tashkil bo’lishiga yordam 
beradi. 1967 yilda sport psixologiyasi Shimoliy Amerika tashkiloti yuzaga keladi. 1969 yilda sport 
psixologiyasi Yevropa assosiasiyasi (FEPSAK) tashkil topadi. Shundan keyin turli yillarda 
Kanadada, Yaponiya, FRG, Angliya, Fransiya, Braziliya, Avstraliya va boshqa mamlakatlarda sport 
psixologiyasi milliy tashkilotlari tuziladi. 
Sport psixologiyasi bo’yicha hisobotlar XVIII va XX Xalqaro (butunjahon) psixologik 
kongresslari dasturlaridan joy oladi. 1972 yilda myunxen shahrida o’tkazilgan olimpiya ilmiy 
kongressi, 1974 yilda Moskvada o’tkazilgan “Sport hozirgi zamon jamiyatida” nomli xalqaro 
konressda hisobotlar tinglanadi. 
Jismoniy tarbiya va sport psixologiyasi Rossiyada sosialistik revolyusiyadan keyin paydo 
bo’ladi. Revolyusiyadan avval Rossiyada psixologiya fani va bilimlar bu sohasi mavjud emas edi. 
Bunga sabab sportning rivojlanmaganligi, jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasini ilmiy ishlab 
chiqishga qiziqish va talab yo’qligi bo’ldi. 
Sport psixologiyasi yuzaga kelishi mumkinligi va zarurligi bir qator boshqa omillarga ham 
asoslangan. Bu birinchi navbatda yoshlarning ma’naviy va jismoniy barkamol rivojlanishi va 
sportchilarning mahorati o’sishi masalalarini hal etish bilan bog’liq sport va jismoniy tarbiyani 
ommaviylashtirish amaliyotiga bo’lgan talab edi. 
Guruhiy psixologik trening amaliy psixologiyadagi faol usullarning yig‘indisi hisoblanadi. 
Ular quyidagi holatlarda ishlatiladi:
1)
klinik psixoterapiyada nevrozlarni, alkogolizmni va somatik kasalliklarni davolashda;
2) psixik sog‘lom insonlar bilan ishlashda, o‘zini rivojlantirish uchun yordam va psixologik 
yordam muhtojlar uchun. 
Bizning faoliyatimizda ikkinchi holat biz uchun muhimdir. 
Psixologik lug‘atda ijtimoiy psixologik trening amaliy psixologiyaning sohasi sifatida 
ko‘rsatiladi. 
Bunda 
muloqot 
uchun 
layoqatliligini aniqlash uchun ishlatiladi. 
Guruhiy psixologik trening nafaqat ijtimoiy 
psixologiyada, balki keng qo‘llaniladigan 
usullardan biridir.
Trening faoliyati bo‘yicha etakchi 
mutaxassislardan 
biri 
hisoblangan 
Yu.N.Emelyanovning fikriga ko‘ra trening bu 
insonlarni turli xil vaziyatlarda oson muloqot 
qilish imkoniyatini beradigan usullardan biri hisoblanadi. Bunga guruhda o‘quv mashqlarini misol 
qilsa bo‘ladi.
Hozirgi kunga kelib trening atamasi o‘tgan yillardagidan ko‘ra kengroq ma’noga ega 
bo‘lmoqda. Neyrolingvistika va akmeologiya bo‘yicha etakchi mutaxassis A.P.Sitnikovning fikriga 
ko‘ra: «Trening bu o‘quv va o‘yin faoliyatini o‘zida jam qiluvchi sintetik antropotexnik usuli 
hisoblanadi». Antropotexnika bu insonning o‘z qobiliyatlarini tabiiy ravishda rivojlantirishga 
qaratilgan jarayon hisoblanadi. Antropotexnikaning uch xil ko‘rinishi mavjud: o‘qish, o‘qitish va 
o‘yin. 
Treningni ko‘p sohalarda ishlatishning asosiy sabablaridan biri bu maqsadlarni 
kengayishidir. Maxsus boshqaruv treninglarning ko‘payishi bu shaxsiy o‘sish hisoblanadi. 
Psixologik trening tushunchasi shunchalik kengdirki u guruhiy psixoterapiya, psixokorreksiya va 
o‘qitish bilan kesishadi.

---

73