Қовоқ мева.Остки тугунчалари шаклланган, гулюкоса ва гул ўрни, эт қисмини шаклланишида эса мева барглари иштирок этади. Масалан, қовун ва шуларга ўхшаш мевалар. Тўп мева–бутун бир гул тўпламидан шаклланадиган зич жойлашган мева. Тўпмева меваси етилгач ўсимликдан тўлиқ ажралади. Қулубнай, маймунжон, тут сингари ўсимликлар меваси шулар жумласидан.
Ўсимликнинг мева ва уруғлари муҳим ҳалқ ҳўжалик аҳамиятига эга. Улар озиқ–овқат маҳсулоти, техник, эфир мойлар, крахмал, оқсил олиш учун фармацевтика саноатида ҳар хил дорилар (алколлоидлар, глюкозидлар, наркотик моддалар дармонлар олиш учун ишлатилади).
Топшириқ Меваларнинг морфологик анализини ўтказинг, уларни сувратини чизинг, меваси тузилишини қисқа тавсифини беринг. Меваларни қайси типига тааллуқли эканлигини белгиланг ва номини ёзинг.
Ишнинг бориши Таққослаш мақсадида бир–биридан кескин фарқ қиладиган уч хил мева нўхат–Cicer songoricum, картошка– Solanum tuberosum ва маймунжон– Rubus idaens. Картошканинг меваси бўлмаган тақдирда помидор Lycopersicum esculentum нинг мевасидан фойдаланиш мумкин.
Мақсад амалий машғулот давомида мевани морфологик тузилишини ҳар томонлама анализ қилиш асосида мевани типини аниқлашни ўрганишдан иборат. Шунинг ҳам ҳар бир мевани кузатиш давомида ва уларни бир–биридан фарқ қилиш жараёнида қуйидаги саволларга жавоб бериш лозим бўлади: а) мева қандай тузилишга эга. У қуруқ мевами ёки ҳўл мевами. Бордию кузатилаётган мева қуруқ мева типига кирса, унда уни очилиш (ёрилиш) ёки очилмаслигини аниқлаш керак. Б) мева бир уруғлиги ёки кўп уруғли эканлиги; в) мевани ҳосил қиладиган мева баргларининг сони; амалий машғулот пайтида эътиборга молик бўлган мева тузилишидаги хусусият шундаги кузатиладиган мева фақат битта бўлганда ҳамма вақт ҳам уни нечта мева баргдан шаклланган эканлигига эътибор бериш лозим. Г) мевада уруғ ўрни (гнезда) нинг сони; мевани анализ қилатуриб, унинг оддий ёки мураккаб (йиғма) мева эканлигини аниқланг ва уларнинг ҳар бирини номини ёзинг. Нухат мевасини кузатар экансиз уни оддий қуруқ мева типига кириши ва бир мева баргидан шаклланганлигига ишонч ҳосил қиласиз.
Нухатнинг меваси оддий баргдан эканлиги ва унинг ён томонидан ёрилиши ва ундан бир ёки бир неча уруғий сочилишини кузатиб, уруғлаш оралиғида тўсиқ йўқлигига ишонч ҳосил қиласиз уни суратини чизасиз ва тавсифини ёзасиз.
Картошка мевасини кузатиш жараёнида уни ҳам оддий мева эканлиги, аммо нухат мевасидан фарқли равишда шира эканлиги аниқланади.
Шундан сўнг скальпел ёрдамида мева узунасига кесиб меванинг устки томонидан юпқа парда билан қопланганлиги, унинг ичида шира билан тўла эканлиги аниқланади. Шундай қилиб, картошка мевасининг ичи юмшоқ ширали этдан иборат, унда пучоқ (қаттиқ экзокарп) йўқ. Юмшоқ этида кўп сонли уруғли жойлашган. Мева тўсиқ билан ажралган икки ўринли. Шундай экан мева икки уруғ баргдан шаклланган–картошка меваси тулиқ анализ қилингач уни суврати чизилади ва тавсифи батафсил ёзилади.
Маймунжоннинг меваси кўзатилган мевалардан орасидаги бирлашмасидан иборатдек туюлади.
Мевадаги ҳар бир мевага бошқасидан осонлик билан ажралишини бу мураккаб мева эканлиги ва у геницейлар бирлашмасидан шаклланганлиги амалий машғулот давомида кузатиш натижасида аниқланади. Сақланиб қолган косача баргларга қараганда бу мева битта гулдан хосил бўлган. Шундай экан бу тўпмева (сонлодия) эмас.
Мевадаги мевачалардан бирини ажратиб олиб, уни меваларнинг қайси гурухига тааллуқли эканлиги аниқланади. Маймунжонни битта мевачасини ажратиб олиб унинг қисқача морфологик тавсифи ёзилади. Аниқлаб куриш натижасида мевали уст томондан ширали эт билан қопланган. Унинг ички томонида данакча мавжудлигига ишонч ҳосил қилинади. Эътибор беринг донак уруғи эмас балки меванинг бир қисми ҳисобланади.
Мевачанинг суврати чизилади ва меванинг ўстки кожица (экзокарпий), эт қисм мезокарпий ва данакча (эндокарпий) сингари белгиланади.
Шундан сўнг донакчани ажратиб олиб, унинг ўз қобиғи бор эканлиги аниқланади. Бу эса ўз навбатида данакча меванинг асосий қисми эканлигини исбот қисми эканлигини исботи ҳисобланади. Шундай қилиб, ҳар бир алоҳида олинган мевача ўз донагига эга. Бошқача айтганда ҳарбир мевача ўз–ўзининг ширали қисми ва узининг ёғочланган данагига эга.
Маймунжон устида олиб борилган кузатиш натижасида унинг меваси куп сонли данакли (мураккаб ёки йиғма данак) мевачалардан шаклланган.
Кузатилганларни суврати чизилади ва тавсифи батафсил ёзилади.
