O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Зарур материаллар:
Шакли ўзгарган тирик ўсимлик органлари ёки уларнинг фиксация қилинган тайёр нусхаси: зирк (Berberis oblonga), нўхат (Pisum sativa), бурчоқнинг (Lathirus sp.) новдаси, бодринг (Cucumber sativus), пиёзнинг (Allium sativa) пояси, маймунжоннинг (Fragaria sp.) мўйлови ва ҳоказо.
Топшириқ

1. 
   Метаморфоз органларга тавсиф ёзинг.
   
2. 
   Тикан, қисқарган поя ва мўйловларни фарқланг. Қайси ўсимлик турига таалуқли эканлигини аниқланг.
   
3. 
   Дўлананинг тикани, зирк ва кийикўтнинг шунга ўхшаш органидан фарқларини аниқланг.
   

Ишнинг бориши
Юқорида номлари келтирилган ўсимликларнинг тирик ёки гербарийсини ажратиб олиб, обдон ўрганилади. Ҳар бири лупа ёрдамида кузатилиб, ташқи тузилишининг тавсифи ёзилади.
Назорат саволлари

1. 
   Поя метаморфозлари қандай тузилишга эга ва у қандай вазифаларни бажаради?
   
2. 
   Мўйлов ўсимликнинг қайси органи шакл ўзгариши? Унинг вазифасини тушунтириб беринг.
   
3. 
   Қисқарган поянинг тузилиши ҳамда унинг бажарадиган вазифаси ҳақида нималарни биласиз?
   
4. 
   Нима сабабдан пиёзни поя ва баргнинг метаморфози дейилади?
   

Поя анатомияси
Поянинг тузилиши унинг бажарадиган вазифаси билан узвий боғлиқ. Бинобарин, поя ўсимликнинг икки озиқлантирувчи органи–илдиз ва баргни боғлаб туради. Баргда фотосинтез жараёни боради ва мураккаб озиқа моддалар шаклланади. Илдиз эса тупроқдан сув ва унда эриган озиқа моддаларни қабул қилади ва барг томон йўналтиради. Бундан ташқари, поя ниҳоятда кўп (айниқса дарахтларда)миқдордаги баргларни кўтариб туради. Шунинг учун ҳам пояда ўзини тик сақлаб туриш вазифасини бажарадиган маҳкамлик тўқималари ва улар орасида асосий паренхима тўқималари тараққий этган.
Сирт томондан поя унинг ёши билан боғлиқ ҳолда қопловчи тўқималардан бири (эпидерм, перидема, пўст) билан қопланган. Турли хил ўсимлик гуруҳларига мансуб турлар, асосан, қуйидаги хусусиятлар.
Ўтказувчи най боғламининг жойлашуви.
Пояда иккиламчи ҳосил қилувчи тўқима–камбийнинг бўлиши ёки бўлмаслиги: Ёғочланиш даражаси.
Ўтказувчи тўқималар–ёғочлик ва луб маҳкамлик тўқимар билан бирга паренхимада жойлашган най боғламларига (асосий тўқима)ёки пояда ёппасига жойлашган ўзакни ўраб турувчи ёғочлик цилиндри (пўстлоғи ажратиб олинган дарахт поясини эсланг) (– расм) ва иккиламчи камбий ва лубдан иборат қатламни ташкил этган тўқималар гуруҳларидан иборат. Унинг ташқи томонида учинчи цилиндр бирламчи пўст ва ниҳоят, устки қатлам қопловчи тўқима мавжуд.