O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta'lim vazirligi

5
13-rasm. Tishlar yoyi: A — yuqori, B — pastki:
I)
medial kurak tishlar; 
2)
lateral kurak tishlar; 
3)
qoziq tish; 
4)
kichik oziq 
tishlar; 
5)
katta oziq tishlar.
CM
 
C
O
 
•s
t
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tug'ilgan chaqaloqlarda va keksa kishilarda bu burchak o'tm as 
bo‘ladi. O 'rta yoshlarda to ‘g ‘ri burchak shaklida b o ‘ladi. Pastki 
jag‘ suyagi shoxining tashqi qismi burchak yaqinida notekis 
bo‘lib, unga chaynov mushagi birikadi. Ichki yuzasida deyarli 
o‘rta kenglikda pastki jag‘ teshigida (foramen mandibulare) joy- 
lashgan. Pastki jag‘ suyagining kovak m oddasida nerv tom ir 
tutami joylashgan. U pastki jag ‘ teshigidan pastga va oldinga 
yo‘nalib, keyin gorizontal holda iyak teshigiga qarab boradi. Pa- 
stki jag‘ suyagi shoxlari yarimoysimon tarzda ikki o ‘sim ta hosil 
qilib tugaydi. Oldingi o ‘simtasi — processus coronoideus deb 
ataladi. Unga chakka mushagi birikadi. Orqa o ‘simtasi — bo‘g‘im 
o ‘simtasi processus condylaris deb ataladi. U b o ‘g‘im bo‘yni va 
boshchasi bilan tugallanadi (12-rasm). Bo‘g‘im borligi sababli 
pastki jag‘ jud a harakatchan va bir necha kg kuch ta ’siriga chi- 
daydi. Bu suyakning ham qattiqligi unda kompakt (zich) modda 
birligi bilan belgilanadi. Suyak ham m a joyda bir xil qattiq emas, 
albatta, shu sababli pastki jag‘ suyagi shikastlarida sinish har 
xil ko‘rinishda bo ‘ladi. Qoziq tish katakchasi sohasi sinishlari 
ko‘p, jag‘ o ‘rta qismining sinishlari juda kam uchraydi. (13- 
rasm.A,B.).
CHAKKA-PASTKl JAG‘ BO‘G‘IM l - ARTICULATIO
TEMPOROMANDIBULARIS
Bu bo‘g‘im murakkab silindrsimon bo‘g‘im hisoblanadi. Pastki 
jag‘ suyagi shoxi orqa o ‘simtasining bo‘g‘im boshchasi va chakka 
suyagi bo‘g‘im chuqurchasi orasida chakka-pastki jag‘ bo‘g‘imi 
hosil bo'ladi (14-rasm). Bo‘g‘im boshchasi tog‘ay to ‘qima bilan 
qoplangan. Uning yuqori oldingi qismigina bo‘g‘im hosil bolishida 
ishtirok etadi.
Bo‘g‘im boshchasi ellipssim on sh a k ld a b o ‘lib, oldindan 
bo‘g‘im do‘mbog‘ining orqa yuzasi bilan, orqadan tashqi eshi- 
tuv yo‘li devori bilan, yuqoridan miya o ‘rta chuqurchasining 
tubi bilan, ichkaridan (medial) qanotsim on o'sim ta va tashqari- 
dan (laterial) yonoq suyagi orqa oyoqchasi bilan chegaralangan. 
Bo‘g ‘im ichi m in k sim o n to g 'a y o rq ali ikkita b ir-b irig a
qo'shilmaydigan qismga ajralgan bo‘lib, tog‘ay chetlari bo‘g‘im 
xaltasi bilan bitib ketgan bo'ladi. Bo‘g‘im diski qalinligi o'nta 
qismida 1—2 mm, oldida 2—3 mm, orqada 3—4 mm ni tashkil
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qiladi. Diskning ikki chetiga tashqi qanotsimon mushak birikkan. 
Disk chaynash vaqtida bosim kuchini pasaytimvchi rolni o ‘ynaydi. 
Bo‘g‘im xaltasi ancha keng va chakka jag‘ boylami yordamida 
suyaklarga mahkamlangan. Bo‘g‘im harakatiga ponasimon pastki 
jag‘ Va lunj pastki jag‘ boylamlari ham yordam berib turadi.
Chakka-pastki jag‘ bo‘g‘imi asosan vertikal hamda yuqoriga 
va pastga harakat qiladi. Qisman gorizontal bo‘ylab — yon to- 
monga, oldinga, orqaga ham harakatlanadi. Og‘iz yopiq bo‘lganda 
bo‘g‘im boshchasi bo‘g‘im o'simtasi orqasida joylashgan bo‘ladi. 
Pastki jag‘ni pastga tushirganda harakat dastlab bo‘g‘imning pastki 
qismida boshlanadi. Og‘izni keng ochganda (esnaganda) bo‘g‘im 
diski siljib bo‘g‘im burchagi boshchasi bo ‘g‘im do‘mbog‘i oldiga 
o ‘tadi. Natijada pastki jag‘ chiqadi.
Pastki jag‘ suyagi bo ‘g‘imdan orqaga siljisa, og‘iz yopiq 
bo‘ladi, jag‘ suyagi orqaga siljiydi. Jag‘ suyagi bo‘g‘imdan oldinga 
siljisa, og‘iz ochiq bo‘ladi. Agar bo ‘g‘im kapsulasi cho'zilgan 
bo‘lsa, jag‘ chiqishi oddiy tus oladi. Jag‘ suyagi ichkari yoki 
tashqari tomon bo‘g‘im o'simtasining bo‘yni singan paytda siljiydi.
Pastki jag‘ bo‘g‘imi qon bilan o ‘zining chuqur arteriyasi (a. 
aurticularis profunda) orqali ta’minlanadi. Limfa suyuqlig‘i yuza 
va chuqur quloq oldi limfa tugunlariga yig'iladi. Sohaning nerv 
innervatsiyasi quloq-chakka va chaynov nerv tarmoqlari hamda 
yuz-chakkaning yuza nerv tutamlari orqali amalga oshadi.