O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

S o ‘ndirilmagan kesak-ohak ishlab chiqarish u ch u n tarkibida
kalsiy karbonat k o‘p b o ‘lgan to g ‘ jinslari (ohaktoshlar)dan foy­
dalaniladi.
Ohaktoshlar cho'kindi tog' jinslari b o ‘lib, kim yoviy tarkibi va
fizikaviy xossalari jihatidan xilm a-xil turlarga b o ‘linadi. Biroq uning
asosiy qismi kalsiy karbonatdan iborat.
Boshqa m oddalar (m agniy karbonat, gil va har xil oksidlar)
1 S ta n d a rt la b o ra to riy a sin o v i v aq tid ag i s o ‘n ish tezligi d e g a n d a k e s a k -o h a k n i 
suv b ila n q o rg a n v a q td a n x a m iri e n g y u q o ri h a r o r a tg a c h a q iz ig u n ig a q a d a r 
o ‘tg a n d a v r tu s h u n ila d i.
71

---

b o ‘lishiga sabab shuki, ohaktoshlar cho'kin di holda hosil b o ‘ladi;
karbonatlar c h o ‘kkanida bu m oddalar ham c h o ‘kkan.
Aralashm alarning miqdoriga qarab ohaktoshlarning rangi oq
rangdan qora ranggacha boradi. B itum va k o ‘m ir m oddalar
qo'shilgan b o ‘lsa, ohaktosh qoramtir b o ‘ladi. Sarig‘, q o ‘ng‘ir,
kulrang tusda boMishi ohaktoshdagi ternir va margarles aralashmalari
ta ’siridan; kim yoviy jihatdan s o f kalsiy karbonat oppoq b o ‘ladi.
Odatda ohaktoshlaiga gil aralashmalari qo'shilgan bo'ladi. Shuriga
k o‘ra, ohaktoshning quyidagi turlari uchraydi: s o f ohaktosh (tarki-
bida 5% gacha gil aralashmalari bor): mergel (gil)li ohaktosh
(tarkibida 5% dan 10% gacha gil zarrachalari bor); ohak-karbonat
mergel (tarkibida 10% dan 30% gacha gil zarrachalari bor) va mergel
(tarkibida 30% dan 50% gacha gil zarrachalari bor) ohaktoshlar.
Keltirilgan tasnifdan k o ‘rinib turibdiki, havoda qotadigan ohak
ishlab chiqarish uchun faqat s o f ohaktosh va qism an mergelli