O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

m ahsulotlaming neft va gaz qatlami ochiladi. Teshik ochish parmada
kovlangan sem enttoshni yana burg'ulash yoki urib tushurish orqali
am alga oshiriladi. Bu teshikdan quduq ichiga neft yoki gaz otilib
chiqa boshlaydi.
Quvur devorlari va unga yondoshgan sem enttosh poroxli yoki
to r p e d a p e r fo r a to r y o r d a m id a te s h ila d i, T e sh ik la r o c h is h
(perforatsiya) natijasida sementtoshda teshik hosil bo'ladi, bu teshik
orqali quvurga neft (yoki gaz) qatlamining bosim idan past bosimda
neft (yoki gaz) kira boshlaydi.
Quduqlardagi tamponaj sem entlarning maxsus sharoitlardagi
xizm ati nim adan iboratligini ko'rib o'tam iz. Q uduqni k o‘zdan
kechirib va uning holatini aniq tekshirib turishning im koni y o ‘q.
N e ft va gaz quduqlarining chuqurligi ortib borishi bilan ularda
harorat va bosim ham orta boradi. Bu esa albatta sementtosh jarayoniga
va hosil b o ‘ladigan sem enttoshning sifatiga ta ’sir ko'rsatadi. Suv,
gaz va neftlar siqishining ortishi ham quduqlardagi bosim ni orttirib
yuboradi. Bu esa yuqori haroratda sem ent qorishmasining tishlashish
m uddati va sem enttoshning shakllanishiga ta ’sir qiladi.
224

---

Quduqlardagi sem enttoshning qotish sharoiti juda murakkab.
Jins qatlamlari turli g ‘ovak, yoriq va kovaklikka egadir.
Sinish váqtidagi yuvadigan suyuqlik ustini hosil qilgan ortiqcha
gidrostatik bosim qatlam jinslarida tabiiy yoriqlarning k o‘payishiga
va q u d u q la r n i s e m e n t la y d ig a n l o y n in g , s o ‘ngra s e m e n t
q o r ish m a sin in g y o 'q o lib k etish ig a sabab b o i i s h i m u m k in .
Q atlam larning gidravlik uzilishi deb ataladigan holatlari ham