O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

qaytarish m uhit ta ’siriga uchratiladi. Shunda klinker tarkibidagi
F e20 3 ko/rinishidagi tem ir oksid kamroq b o ‘yaydigan F e 30 4 ga
aylanadi va sem ent yanada oqaradi. X om ashyo aralashmasi va oq
sem ent klinkeri m ahsus qattiq kam yoyiladigan p o ‘lat yoki chinni
plitalar qoplangan z o ld ir li tegirmonlarda maydalanadi.
Oq portlandsem ent oqlik darajasiga qarab uch navga b o ‘linadi.
O liy nav, O S -1, O S-2 (O S -oq sem ent). Turli nav sem entning
oqlik darajasi kamida quyidagi talablaiga m os bo‘lishi kerak. 1-nav —
76 %, 2 nav—72%, oddiy portlandsem ent — 40% gacha.
Oqlik darajasi fotom etr yordamida aniqlanadi. Standartga ko‘ra,
qaytarish koeffitsiyenti 96,3 % dan kam b o ‘lm agan bariy sulfat
(B a S 0 4) oqlik andozasi hisoblanadi. U c h kalsiyli silikat klinkerda
k o ‘p m iqdorda b o ‘lsa, o q p o rtla n d sem en td a n tayyorlan gan
buyumlarning sirtida oq dog'lar yoki sho‘ra hosil b o ‘lishi mumkin.
Bu C 3S ning gidrolizi vaqtida ohak ajralib chiqishidandir. Bunga
y o ‘l q o ‘ym aslik uchun oq portlandsem ent, ohakni kam eriydigan
kalsiy gidrosilikatga aylantirish maqsadida 5— 10% juda faol gidravlik
q o ‘shim cha qo'shiladi.
Klinker tarkibida k o ‘p m iqdorda C 3S va C 3A b o ‘lgani uchun
oq sem ent tez m ustahkamlana boradi ham da ko'proq kirishish
xossasiga ega b o ‘ladi. Bu sem ent 400 va 500 markalarda ishlab
chiqariladi.
Oq portlandsem ent klinkeriga gips, diatom it (marmar yoki
b o ‘r) va m ineral p igm en tlar (suvda va organik eritm alarda
erim aydigan m ayda tuyilgan rangli kukunlar pigm entlar deb
ataladi) birga q o ‘shib tortish y o ‘li bilan rangli sem entlar olinadi.
Jum ladan, q o ‘shilmalar sifatida oxra (sariq yoki qizil tusli mineral