O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

b o ‘ladi. Bu tuz (gips) ishtirokida ancha past haroratda ham k o‘p
m iqdorda hosil bo'ladi. H osil b o ‘lgan 3CaO • 3A120 3 • C a S 0 4 —
kompleks birikma esa C3A ning yuzaga kelishiga halaqit beradi. Bunda
ajralib chiqqan kalsiy oksid C 2S ning C3S ga qadar t o ‘yinishi
u ch u n sarf b o ‘ladi, gipsli aralashmalarda m azkur m oddaning
k o‘pligi shu bilan b o g iiq .
Faol b o ‘lm agan C 3A o ‘rnini 3CaO ■ 3Ai20 • C a S 0 4, m a’lum
qism C 2C ning o ‘m ini C 3C egallaydi. Natijada sem ent faolligi ham
ortadi.
S .D .O korokovva S.L.G olinko-V olfsonlarning fikricha, ftoridli
aralashmada gipsni m ineralizator sifatida ishlatish yaxshi samara
beradi. Shu sababli ular A120 3 ning klinkerdagi bir og‘irlik birligiga
C a S 0 4 va C aF 2 dan 0,7 og'irlik birligi q o ‘shishni tavsiya etdilar,
bu esa kuydirish haroratini 5 0 —70°C ga kam aytirish ham da
sem entning m ustahkam ligini 30—40% va undan ko'pga oshirish,
shuningdek, ishqorlarning zararli ta’sirini y o ‘qotish im konini berdi.
Portlandsem ent xom ashyo aralashmasini kuydirish jarayonida
k im y o v iy reaksiyalarni tezla sh tirish u c h u n m in eralizatorlar
(katalizatorlar) va boshqa m axsus (leg irlo v ch i) q o ‘shilm alar
ishlatiladi. Ftor va kremniy-ftor tuzlari, gips, fosfogips va boshqalar
mineralizatorlar qatoriga kiradi. Fosfor, xrom , titan oksidlari va
157

---

boshqalar k o ‘pincha xom ashyo materiallari tarkibida b o ‘lib, ular
tabiiy legirlovchi aralashmalar deb yuritiladi, bunday aralashmalar
bilan xom ashyo shixtalarini ham sun’iy boyitish m um kin.
F o sfogip sn i ham m ineralizator va legirlovchi m od d a deb
hisoblash m um kin, chunki ularning tarkibida ftor ham da fosfor