O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

d) sekin tishlashuvchi m ateriallar tishlashuvining oxirgi davri
12 soatdan keyin boshlanadi.
N orm a l qorishm a tayyorlashda suv (aslida b o g ‘lov ch in in g
kim yoviy birikishi uchun sarflanadigan suv) kerakli m iqdordan
k o ‘p olinadi. Shuning uchun qorishm a qotgandan keyin ham
undagi m ayda kapillyarlar va g'ovaklarda birikmagan erkin suvlar
k o ‘p b o ‘ladi. Erkin suvlar asta-sek in b u g ‘lan ib , se m e n tn in g
g'ovakligini oshiradi. Binobarin, beton yoki boshqa qorishm a
tayyorlaganda suv m iqdori k o ‘p olinsa, uning g ‘ovakligi ortadi,
natijada m ustahkam ligi kamayadi.
Barcha b o g ‘lovchilar tishlashish va qotish jarayonida o'zidan
issiqlik chiqaradi. Bog'lovchining tishlashish davri va qotish jarayoni
tez bo'lsa, uning issiqlik chiqarishi ham ortadi.
B og'lovchilam ing o ‘zidan issiqlik chiqarish xususiyati, ayniqsa,
sovuqda beton va boshqa qorishmalar tayyorlashda katta ahamiyatga
ega. A m m o juda yirik yaxlit b eto n inshootlar qurishda, m asalan,
gidrotexnik qurilishlarda beton n in g ichki qismidagi issiqlik tashqi
qism idagiga nisbatan ortib (ayrim hollarda 100°C gacha yetadi)
harorat farqi ko'payadi. Natijada betonning notekis sovishi b osh ­
lanadi, bu esa beton tanasida darzlar hosil bo'lishiga olib keladi.
Shuning uch u n , gidrotexnik qurilishlarda o'zidan kam issiqlik
chiqaruvchi maxsus sem entlar ishlatiladi.

---

/
II bob. Gips texnologiyasi
4. Havoda qotadigan bog‘lovchi materiallar
Gipsli bog‘Iovchi moddalar. G ipsli bog'lovchi moddalar kuydi-
rilgan gipstosh m ayda qilib tuyish y o ‘li bilan hosil qilinadi (gips-
tosh asosan tarkibida ikki m olekula suvi bo'lgan kalsiy sulfatli