O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

C a S 0 4 • 2 H 20 dan iborat). G ips-toshd an kuydirilish harorati,
sharoitiga qarab qurilish gipsi, mustahkam gips ham da angidritli
scm ent hosil qilinadi.
Qurilish gipsi. Tarkibida ikki molekula suvi b o ‘lgan kalsiy sulfatli
cho'kindi to g ‘ jinsi — gipsni (C a S 0 4 • 2 H 20 ) va suvsiz gips deb
a ta lu v c h i a n g id r id t o s h n i ( C a S 0 4) h a m d a a y r im s a n o a t
chiqindilarini pishirib gipsli b og'lovchilar olin ad i. Standartda
ko'rsatilishicha, birinchi nav gips ishlab chiqarish uchun tarkibida
C a S 0 4 • 2H 20 ning m iqdori 90%, ikkinchi nav uchun esa 65%
dan kam b o ‘lmagan tabiiy gips-tosh kerak.
Tabiiy gips-tosh oq rangli, qattiqligi 2 (M o o s shkalasi b o ‘y i-
c h a ), z ic h lig i 2200—2400 k g /m 3 b o ‘lgan jin sd ir. G ip s -to s h
zaxiralarining eng kattasi Buxoro viloyatida mavjud (K ogon gips
koni).
150— 170°C haroratda kuydirilgan gip s-tosh n i tuyib maydalab
olingan m ahsulot qurilish gipsi deb ataladi.
Ikki m olekula suvi b o ‘lgan kalsiy sulfatni 65°C da qizdirilganda
u o ‘z xususiyatini o ‘zgartiradi va tarkibidagi suv a sta-sek in
yo'qolib, digidratatsiyalana boshlaydi. Bunda gips-tosh 1,5 molekula
suvni y o ‘qotib, yarim m olekula suvli gipsga aylanadi, bu quyidagi
reaksiya bilan ifodälanadi:
C a S 0 4 • 2 H 20 = C a S 0 4 • 0 ,5 H 2O + l,5 H 2O.
G ips-tosh 140— 170°C haroratda ko‘p miqdorda suvni y o ‘qotib,
yarim suvli, tez qotuvchi ( C a S 0 4 • 0 ,5 H 2O ) gipsga aylanadi.
Bunday b og‘lovchi b a’zan 
alebaster
deb ham ataladi.
21

---

D em a k , qurilish gipsi hosil qilish yuzasidan belgilangan tex-