O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

6. 4. Avtonom invertorli chastota o‘zgartirgich – asinxron motor tizimli elektr yuritma.
Bu tizimda oraliq o‘zgarmas tok zanjirli chastota o‘zgartirgichlar ishlatiladi.
Bunday o‘zgartirgichning blok – sxemasi 6.10 - rasmda keltirilgan.
Sanoat tarmog‘ining o‘zgaruvchan kuchlanishi avval rostlanadigan yoki rostlanmaydigan to‘g‘irlagich UZ1 yordamida to‘g‘irlanadi, undan keyin avtonom invertorga uzatiladi. Avtonom invertor o‘zgarmas kuchlanishni (yoki tokni) kattaligi va chastotasi rostlanadigan kuchlanishga (tok kuchiga) o‘zgartirib beradi.

9. - rasm. Oraliq o‘zgarmas tok zanjirli chastota o‘zgartirgichli elektr

yuritma blok – sxemasi

O‘zgarmas tok oraliq bo‘g‘in kuchlanishi (yoki tok) kattaligini rostlash boshqariluvchi to‘g‘irlagich UZ1 orqali amalga oshiriladi, yoki (kuchlanish invertorlarida) birlamchi bo‘g‘in sifatida boshqarilmaydigan to‘g‘irlagich ishlatiladi, kuchlanishni rostlash esa keng impulsli modullash usuli bilan invertor orqali amalga oshiriladi.
Birinchi holatda boshqarish funksiyalari aniq ajratilgan: to‘g‘irlagich tok va kuchlanish kattaligini boshqaradi, invertor esa o‘zgartirgichning chiquvchi chastotasi kattaligini boshqaradi. Ikkinchi holatda har ikki vazifa invertor zimmasiga yuklatiladi.
Oraliq o‘zgarmas tok bo‘g‘inli o‘zgartirgichlarning eng asosiy qismlaridan biri filtrdir. Bu filtr ikki vazifani bajaradi: to‘g‘irlangan kuchlanish pulslanishini silliqlaydi hamda energiyani to‘plash va uzatish uchun tuzilma sifatida ishlaydi. Bu tuzilma asinxron motor chulg‘amlari va filtr orasidagi reaktiv quvvat almashinuvini tashkil qilish uchun kerak bo‘ladi. O‘zgartirgich
chiqishida yarim o‘tkazgichli to‘g‘irlagich o‘rnatilganligi sababli asinxron motor va tarmoq orasida quvvat almashinuvining iloji yo‘q.
Elektr yuritmada ishlatiladigan avtonom invertor turidagi chastota o‘zgartirigichlar chiqish chastotasini Gs ning bir necha bo‘laklaridan tortib to yuzlab Gs gacha o‘zgartirish imkonini beradi. Yuqori chegara invertor ventillarining ulash qobiliyatiga, quyi chegara esa chiqish kuchlanishi yoki tokning sifatiga bog‘liq bo‘ladi; tokning nosinusoidal shaklida past chastotalarda motor chulg‘amlarida rotorning aylanish ravonligi buziladi.

9.