O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

Sinxron elektr motorlarining mexanik xarakteristikalari

1. 
   Sinxron motorning ishlash printsipi
   

Katta quvvatga ega bo‘lgan (160 kW dan yuqori) elektr yuritmalar uchun elektrmagnit qo‘zg‘atishli sinxron motorlar keng miqyosda qo‘llaniladi. Bunday motorni yurgazish sxemasi 3.23 - rasmda korsatilgan.
Sinxron motor statorining konstruktsiyasi asinxron motor statorining konstruktsiyasiga oxshash bo‘ladi. Statorning uch fazali chulg‘amlaridan otayotgan tok magnitlash kuchlarini hosil qilib bu kuchlar vektorlarining teng ta‘sir etuvchisi statorning fazoda aylanuvchi elektrmagnit maydonini (Ф₁) hosil qiladi. Stator maydonining aylanish tezligi (3.3)ga asosan quyidagiga teng bo‘lib sinxron
motorning ishchi tezligini beradi:
₀ =


Sinxron motor rotorida qo‘zg‘atish chulg‘ami joylashtiriladi. Bu chulg‘am mustaqil o‘zgarmas tok manbai bilan ta‘minlanadi. Qo‘zg‘atish toki Ф₀ elektromagnit maydonini hosil qiladi. Bu maydon rotorga nisbatan qo‘zg‘almas bo‘lib, o‘rnatilgan rejim bo‘yicha ₀ tezlikda rotor bilan birga aylanadi. Rotor maydonining magnit kuch chiziqlari sinxron tarzda aylanayotgan statorning elektrmagnit maydoni bilan ilashishadi. Stator va rotor maydonlarining ozaro ta‘sirlashuvi sinxron mashina valida elketrmagnit moment hosil qiladi.


M = k Ф₁x Ф₀ (3.8)



Yuklanish bo‘lmaganda stator maydoni vektori Ф₁ va rotor maydoni vektori Ф₀ fazoda mos tushadi (3.24 a - rasm) va birgalikda ₀tezlik bilan aylanadi.
Motor validagi qarshilik paydo bo‘lishi bilan Ф₁va Ф₀ vektorlari ajraladi (prujina chozilishiga oxshab) va ozaro burchak hosil qiladi. Bu burchak yuklama burchagi deyiladi. Agar Ф₀ vektor Ф₁ vektordan ortda qolsa (3.24 b - rasm) sinxron mashina motor rejimida ishlaydi va uning validagi elektrmagnit moment musbat ishorali bo‘ladi. Agar sinxron mashina boshlangich motor bilan aylantirilib, generator rejimida ishlayotgan bo‘lsa, rotorning maydon vektori stator maydon
vektoridan (- ) burchakka oldinda bo‘ladi, va mashina validagi elektrmagnit moment manfiy ishorali bo‘ladi. Bu holatni prujinaning cho‘zilish-siqilishiga o‘xshatish mumkin. bo‘lganda moment maksimal qiymatga erishadi M_maks..
Agar mashina validagi yuklama M_maks. dan katta bo‘lsa, mashina sinxron rejimi
buziladi va mashina mo‘tadillikdan chiqadi.

14.