O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

INDUKTORLI, QADAMLI VA CHIZIQLI MOTORLI ELEKTR YURITMALAR.

1. 
   Ventil – induktorli elektr yuritma.
   

Rostlanadigan elektr yuritmaning istiqbo‘lli tizimlaridan biri ventilli – induktorli elektr yuritmalardir. Ularda passiv rotorli induktorli elektr mashinalari ishlatiladi. Bunday mashinalarning statorlarida elektrmagnitlar, induktorlar joylashadi (7.1 - rasmga qarang). Ularning chulg‘amlari orqali navbatma – navbat o‘zgarmas tok o‘tkaziladi. Motor rotorining chulg‘amlari bo‘lmaydi (passiv) va tishlar qatoriga ega bo‘ladi, lekin ularning soni stator magnit o‘tkazgichi tishlari soni bilan bir xil bo‘lmaydi.

7.1 - rasm. Ventil – induktorli elektr yuritmaning funksional sxemasi

7.1 - rasmda statorda 6 ta tish va rotorda 4 ta tish borligi ko‘rsatilgan. Mashina induktor chulg‘amlarining qayta ulashni amalga oshiradigan VT ventilli (tranzistorli) kommutator bilan boshqariladi. Ventil- induktorli yuritmalarning asosiy xususiyati shundaki, unda induktor chulg‘amlarini qayta ulash rotorning
holatiga bog‘liq holda amalga oshiriladi, buning uchun sxemada DR holat datchigi qo‘llaniladi.
Ventil-induktorli yuritmaning ishlash prinsipi induktorni navbatma - navbat ketma - ket ulanishidadir (a-a, b-b, c-c), bunda ularning oqimlari rotor tishlari orqali tutashadi. Induktorning qo‘zg‘atilishi induktor tishlari orasida va ularga yaqin bo‘lgan rotor tishlari orasida elektrmagnit tortishuv kuchlarini paydo qiladi. Bu kuchlar (moment) ta’sirida rotor buriladi va kelishilgan holatni egallaydi, ya’ni rotor tishlari qo‘zg‘atilgan faza tishlari qarshisiga keladi. Sator va rotor tishlari soni har xil bo‘lgani uchun bitta induktorning kelishilgan holatida keyingi rotor tishlari kelishilmagan holatda bo‘lib qoladi. Shuning uchun birinchi induktorni o‘chirish va keyingisini ulash paytida rotor yana bitta qutb bolimiga buriladi. Holat datchigi CS yordamida boshqaruv tizimi orqali induktorlarning ketma – ket ulanishi uzluksiz aylanish momenti yaratilishini ta’minlaydi, natijada rotorning uzluksiz aylanishi ta’minlanadi.
Elektrmagnit momentining qiymati induktor chulg‘amiga beriladigan tokning o‘rtacha qiymati bilan aniqlanadi. Shuning uchun motor momentini rostlash induktor chulg‘amlariga beriladigan kuchlanish qiymatini o‘zgartirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Ko‘rilayotgan yuritmalarda tezlikni aniq rostlash maqsadida tashqi rostlash konturi kiritiladi.
Ventil-induktorli yuritmalar o‘zlarining konstruktiv jixatdan soddaligi bilan hamda iqtisodiy jixatdan tejamliligi bilan ajralib turadi. Ular 50 kW gacha quvvatga ega bo‘lgan va tezlikni rostlashga katta talablar qo‘yilmaydigan umumsanoat mexanizmlarida qo‘llaniladi. Ayniqsa, 6000 ayl / min tezligi va undan katta bo‘lgan tezlikdagi yuqori tezlikli mexanizmlarda qo‘llash yaxshi samara beradi.

2.