O’zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Adabiyot 
1. Sotsiologiya fanidan namunaviy dastur (bakalavr yo’nalishi uchun). – 
Toshkent: O’zMU, 2017. – 22b. 
INGLIZ TILI DARSLARIDA VATANPARVARLIK TUYG’USINI 
SHAKLLANTIRISHGA DOIR TUSHUNCHALARNI O’RGATISH 
MASALALARI
120
 
Har bir insonning yetuk shaxs sifatida shakllanishida ta’lim-tarbiya jarayonining 
o’rni inkor etib bo’lmaydigan darajada ulkandir. Bu jarayonning murakkabligi va 
uning mas’uliyatini naqadar sharafli va o’z navbatida og’irligini avvalo pedagog 
120
 
Mavlonov Otabek Anvarovich - 
Toshkent shahridagi Turin politexnika universiteti 

---

438 
xodimlar bevosita his qilish bilan bir qatorda, uning samaradorligini yanada 
oshirishga intilish ham talab etiladi. Bugungi kundagi ta’lim sohasida faoliyat olib 
boruvchi har qanday mutaxassisga o’z fanini talabalarga o’rgatishdan tashqari ularda 
vatanparvarlik g’oyalarini shakllantirish, sadoqat, el-yurt va xalqqa xizmat kabi 
tuyg’ularni qaror toptirish ham ularning eng asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. 
Shunday ekan, yoshlarda vatanparvarlik tuyg’usini shakllantiruvchi darslar, 
“Ma’naviyat soatlari” kabi turli mashg’ulotlardan tashqari, har qanday o’quv 
mashg’ulotlari vatanparvarlikka chorlovchi elementlarni o’z ichiga olishi lozim. 
Tillardagi har qanday leksik birliklar boshqa til birliklari bilan muomalada 
qo’llanilganda o’zlarida milliy-madaniy ma’lumotlarni tashish bilan birgalikda, shu 
kabi omillarning manbasi bo’lib ham xizmat qiladi [1, 337]. Bir tildagi so’z, maqol 
yoki hikmatli gaplarni boshqa tilga tarjima qilganda uning muqobili aksariyat holatda 
topilishi mumkin, biroq chet tilidagi so’zlarning aksariyatida milliylik va o’sha 
millatning madaniy unsurlari sezilib turadi. Ingliz tilida so’zlashuvchi xalqlarda ham 
Vatan va unga bog’liq so’zlarning izohi orqali ham o’ziga xos ma’nolarni anglash 
mumkin.
Ingliz tilida bu kabi g’oyalar bilan bog’liq bo’lgan ilk so’z motherland 
(fatherland) ya’ni Vatan so’zidir. Morfologik jihatdan murakkab so’z birligi 
hisoblanmasa ham, leksik va etimologik jihatdan so’zga e’tibor berilsa, u ikki 
qismdan iborat: mother (father) va land. Ya’ni har bir insonning hayotidagi eng 
muhim va yaqin, birinchi taniydigan insonlari otasi yoki onasi bilan qiyoslanmoqda. 
Ma’lumki, har qanday millatda ularning mentaliteti va urf-odatlaridan qat’iy nazar 
ota-onaga xurmat va ularni qadrlash yuksak odob va tarbiyaning namunasi 
hisoblanadi. Ota-ona tushunchasi Vatan tushunchasiga nisbatan torroq ma’noga va 
qamrovga ega bo’lishiga qaramasdan insonnning hayotdagi eng birinchi taniydigan 
va hayotining keyingi bosqichiga asosiy tamalni qo’yuvchi insonlar sifatida 
gavdalanadi. Vatan ham ona kabi e’zozlanishi, qadrlanishi va albatta sevilishi 
zarurligi dars jarayonida munosib vaqti kelganida ta’kidlanib borilishi maqsadga 
muvofiq bo’ladi.

---

439 
Bevosita so’zning izohiga e’tibor qaratadigan bo’lsak, unga quyidagicha ta’rif 
berilgan: “biror kimsaning tug’ilib o’sgan yoki o’zining biror joyga nisbatan kuchli 
bog’liqlikni his qilish (the country in which you were born, or the country with which 
you feel most connected)”. Ingliz tilidagi izohidan ko’rinib turibdiki vatan deyilganda 
faqatgina tug’ilib o’sgan joy tushunilmaydi balki, inson o’sha joyga qalban ham 
bog’liqlikni his qilishi kerak bo’ladi.
Vatanparvarlik to’g’risida ommaviy axborot vositalarida berilayotgan 
ko’rsatuvlar, ta’lim muassasalarida tashkil etilayotgan turli ma’naviy-ma’rifiy 
tadbirlar, guruh yoki sinflar uchun xaftalik murabbiylik va ma’naviyat soatlari 
yoshlarda mazkur tushunchalarni shakllantirishda katta ahamiyat kasb etsada, hozirgi 
tez sur’atlar bilan rivojlanib borayotgan globallashuv sharoitida yetarli emasdek 
tuyulishi mumkin. Chunki, nafaqat XX asr bilan emas, bakli uning oxirgi o’n yilligi 
bilan hozirgi holatni solishtiradigan bo’lsak, yoshlarni chalg’ituvchi vositalar va 
omillar juda ko’pligi anglash mumkin. Vaholanki, ularning aksariyati insonning 
yumushini yengillashtirish maqsadida ixtiro qilingan yoki muomalaga kiritilgan. 
Masalan, zamonaviy kompyuter va aqlli telefonlarni olaylik, bilim olish, 
dunyoqarashni rivojlantirish, internetga hech qaday vositasiz ulana olish va 
insonlarning og’irini yengil qilish uchun ajoyib vositalar sifatida bilamiz. Afsuski, 
hozirgi yoshlarning aksariyati ularni har xil video o’yinlar o’ynash va ijtimoiy 
tarmoqlar, turli messenjerlardan foydalanish (ular orqali na dunyoqarashiga, na 
bilimiga foyda keltiradigan narsalar bilan band bo’lish) uchungini foydalanadilar. 
Aynan “vatanparvar” so’zining inglizcha muqobili 
patriot
bo’lib etimologik 
jihatlariga diqqat bilan nazar solinadigan bo’lsa, u ingliz tiliga frantsuz tilidan kirib 
kelgan. Ajablanarli tarafi shundaki, uning avvalgi shakli