O‘zbekiston Respublikasi Хalq ta’limi vazirligi tasdiqlagan тoshkenт 2005

Mustaqil yechish uchun masala va mashqlar

1. 
   Normal shisha tarkibida 13% Na₂O, 11,7% CaO va 75,3% SiO₂ bo‘ladi. Shishaning oksidlar ko‘rinishdagi formulasini aniqlang.
   
2. 
   Billur (hrustal) shisha tarkibi Na₂O  PbO  6SiO₂ formulaga to‘g‘ri keladi. Billur shisha tarkibidagi PbO ning massa ulushini aniqlang.
   
3. 
   Tarkibi K₂O  CaO  6SiO₂ bo‘lgan 300 kg shisha (o‘tga chidamli shisha) tayyorlash uchun qancha K₂CO₃, CaCO₃ va SiO₂ kerak bo‘ladi?
   

Uyga vazifa:

1. 
   Darslikdagi §15 ni o‘qish hamda savol va topshiriqlarni bajarish.
   

17-DARS. Uglerod va kremniy mavzulari yuzasidan nazorat ishi
Darsning maqsadi: O‘tilgan mavzular yuzasidan o‘quvchilarning o‘zlashtirishini nazorat qilish.

O‘tilgan mavzular bo‘yicha o‘quvchilar bilimini aniqlashda 20 tadan test topshiriqlari yoki nazariy va hisoblashga doir 3 tadan masalalardan iborat 45 minutlik yozma ishdan foydalanish mumkin.

Yozma ish variantlari:
1-variant.

1. 
   Uglerod va is gazining qaytaruvchilik xossalarini ifodalaydigan reaksiya tenglamalarini yozing.
   
2. 
   Тarkibida 20 % karbonatsiz qo‘shimchalari bor bo‘lgan ohaktoshdan qancha so‘ndirilmagan ohak va n.sh.da o‘lchangan hajm karbonat angidrid olish mumkin?
   
3. 
   Quyidagi o‘zgarishlarni amalga oshirish imkonin beradigan reaksiya tenglamalarini yozing.
   

CaCO₃Ca(HCO₃)₂CaCO₃CO₂CO

2-variant

1. 
   0,9 mol kalsiy karbonatga 540 ml 8 % li (q1,04 gml) xlorid kislota ta’sir ettirilganda, qanday gaz va qancha hajmda (n.sh.) ajralib chiqadi?
   
2. 
   Kislorodda is gazi yonadi, ammo karbonat angidrid yonmaydi. Nima uchun? Javobingizni izohlang.
   
3. 
   10 % li natriy karbonat eritmasini tayyorlash uchun 54 kg kristall sodani (Na₂CO₃10H₂O) qancha suvda ertish kerak?
   

3-variant

1. 
   Quyidagi sxemani amalga oshirish uchun zarur reaksiyalarning tengalamalarini yozing.
   

SiSiO₂Na₂SiO₃H₂SiO₃SiO₂

2. 
   Тarkibida 2 % qo‘shimchalari bor 20,4 g kaliy gidrokarbonatdan n.sh. da o‘lchangan qancha hajm karbonat angidrid olish mumkin?
   
3. 
   Natriy gidrokarbonatni qanday yo‘llar bilan natriy karbonatga aylantirish mumkin. Reaksiya tenglamalarini yozing.
   

4-variant

20 ta test topshirig‘i

1. 
   IV guruh bosh guruhchasi elementlaridan qaysi birining yadrosida protonlarga nisbatan neytronlar ko‘p bo‘ladi?
   

1. 
   S; 2) Si; 3) Ge; 4) Sn; 5) Pb;
   

1. 
   1,2,3 B) 2,3,4 C) 3,4,5 D) 1,3,5 E) 2,4,5
   

2. 
   IV guruh bosh guruh elementlarining qaysilari d-elementlarga kiradi?
   

1. 
   C va Si B) Si C) Ge, Sn, Pb D) faqat Pb
   
2. 
   d-elementlar oilasiga kirmaydi
   

3. 
   Uglerodning sun’iy olingan allotropik shakl o‘zgarishi-karbinning tuzilishi qanday?
   

1. 
   tetraedr shaklida
   
2. 
   muntazam oltiburchak shaklida
   
3. 
   chiziqli ...-CC-CC-CC-...
   
4. 
   chiziqli ...CCCCCC...
   
5. 
   C va D javoblar to‘g‘ri
   

4. 
   Havoda o‘z-o‘zidan alangalanib ketadigan gazni ko‘rsating.
   

1. 
   is gazi B) karbonat angidrid C) metan
   

D) silan E) propan

5. 
   Oddiy shisha uchun xom ashyo bo‘la oladigan moddalar qatorini ko‘rsating.
   

1. 
   Kaolin 2) ohaktosh 3) soda 4) oq qum
   

5) qo‘rg‘oshin (IV)-oksid 6) dala shpati 7) kaustik soda

1. 
   2,3,4 B) 1,2,7 C) 4,5,6 D) 2,4,7 E) 4,6,7
   

6. 
   Kristallgidrat holidagi natriy karbonatning 11,44 g miqdoridan 4,24 g suvsiz tuz olish mumkin bo‘lsa, kristallgidrat holidagi tuzning formulasini aniqlang.
   

1. 
   Na₂CO₃H₂O B) Na₂CO₃2H₂O C) Na₂CO₃5H₂O
   

D) Na₂CO₃7H₂O E) Na₂CO₃10H₂O

7. 
   Billur shisha tarkibi Na₂CO₃PbO6SiO₂ formulaga to‘g‘ri kelsa, undagi PbO ning massa ulushini aniqlang.
   

1. 
   34 % B) 11 % C) 55 % D) 45 % E) 66 %
   

8. 
   Karbonat angidridning havoga nisbatan zichligi qanday bo‘ladi?
   

1. 
   1,52 B) 1,44 C) 2,2 D) 1,01 E) 1,96
   

9. 
   0,2 mol is gazida nechta molekula bor?
   

1. 
   1,20210²³ B) 0,60110²³ C) 1,20210²⁴
   

D) 0,60110²⁴ E) 2,410²³

10. 
    Quyidagi o‘zgarish natijasida hosil bo‘lgan «Х» moddani aniqlang.
    

SiMg₂SiSiH₄SiO₂ХNa₂SiO₃

1. 
   kalsiy silikat B) kremniy (IV)-oksid C) metakremniy kislotasi
   

D) kaliy silikat E) natriy gidroksid

11. 
    Vodorodga nisbatan zichligi 14 ga teng bo‘lgan gazning formulasini aniqlang.
    

1. 
   CH₄ B) CO C) CO₂ D) SiH₄ E) C₂H₆
   

12. 
    Kremniy (IV)-oksid quyidagi moddalarning qaysi biri bilan reaksiyaga kirishadi?
    

1. 
   natriy gidroksid 2) sulfat kislota 3) natriy karbonat
   

4) xlorid kislota 5) ftorid kislota 6) ohak

7) vodorod 8) kislorod

1. 
   1,3,5,6 B) 2,3,4,7 C) 3,5,7,8 D) 4,5,6,7 E) 1,3,6,8
   

13. 
    1,12 l karbonat angidridda nechta kislorod atomi bor?
    

1. 
   6,0210²³ B) 0,60210²³ C) 3,0110²²
   

D) 3,0110²³ E) 1,20410²³

14. 
    Mg₂Si va SiF₄ larda Si ning oksidlanish darajalari qanday bo‘ladi?
    

1. 
   4 va –4 B) –4 va 4 C) 0 va 4 D) har ikkisida ham –4
   

E) har ikkisida ham 4

15. 
    Nima uchun SiO₂ qattiq kristall modda?
    

1. 
   molekulyar massasi 60 ga teng bo‘lgani uchun
   
2. 
   qum bo‘lgani uchun
   
3. 
   atom kristall panjaraga ega bo‘lgani va molekulyar massasi 60 m ga teng bo‘lgani uchun
   
4. 
   tabiatda ko‘p uchragani uchun
   
5. 
   SiO₂ qattiq emas, u gaz holida uchraydi