O’zbekiston respublikasi davlat soliq qo’mitasi

Mulkchilikning boshqa shakllari ham foydalidir.
Bozor iqtisodiyoti mulkchilikning barcha shakllariga keng yo’l ochib beradi. Aralash va qo’shma mulk shakllari esa bir tomonning imkoniyatini boshqa tomonning imkoniyatlari bilan qo’shib, samarali faoliyat ko’rsatish uchun sharoit yaratadi. Masalan, qo’shma korxonalar milliy iqtisodiyotda boshqa xorijiy davlatlar, kompaniya-lar, firmalarning ishtirok etishiga, iqtisodiy manfaatli hamkorlikka, pirovard samarali faoliyatga, iqtisodiy integratsiyaga keng yo’l ochadi, mamlakatga ilg’or texnologiya, sarmoya, zamonaviy ilm-fan kirib kelishiga yordam beradi. Ayni vaqtda xorijiy davlatlar hamma fuqarolarning investitsiyalari asosida mamlakatda xorijiy mulk shakllanishi ruy beradi. Xorijiy davlatlar, xususiy sarmoyadorlarning mamlakat iqtisodiyotiga kirib kelishi milliy mustaqilligimizga havf solmaydimi, degan savol ham paydo bo’lishi mumkin. Davlat iqtisodiy siyosati milliy manfaatlarni himoya qilish asosida olib borilayotgan sharoitda bunday harakat xech qanday havf tug’dirmaydi. Chunki barcha iqtisodiy munosabatlar xalqaro normativlar, qonunlar, shartnomalar, soliq va bank tizimi orqali boshqarilib turiladi va nazorat qilinadi. Shuni ham unutmaslik kerakki, xorijdan sarmoya bilan kelayotgan, mulk sub’ektlari bo’lgan shaxslar ham o’zlarining xususiy manfaatlarini ruyobga chiqarishlari tabiiydir. Chunki harakatdan xech qanday naf bo’lmasa, sarmoya sarflash foydasiz bulur edi.
Mamlakatimizda shaxsiy mulkchilik, oilaviy mulkchilik hamda yakka mulkchilik kabi shakllar ham o’z o’rni va mavqeini egallaydi. Zero, bozor iqtisodiyoti degani har bir fuqaroning, ishlab chiqaruvchining hayotda o’z o’rniga, o’z mulkiga ega bo’lishini ta’minlash demakdir. Davlat mulkchilikning barcha shakllarini amal qilishi, tengligi, dahlsizligi uchun barcha huquqiy-iqtisodiy kafolatlarni yaratadi.
Mulkiy munosabatlarning rivojlanish tendentsiyasi qanday kechadi?
Xo’sh, mulkiy munosabatlarning rivojlanib borishida qanday tendentsiya kuzatilishi mumkin? Birinchidan, mulk shakllari o’rtasida raqobat tug’iladi, bir-biridan ustun bo’lish, iqtisodiyotda ustuvor yo’nalishlarni egallash, yuqori mavqega chiqish sari harakat doimiy tus oladi. Bu jarayonda o’zini saqlab qololmaydigan, o’zini «oqlay olmaydigan» mulk shakllari chekinishi, hatto barjam topishi ham tarixiy haqiqatdir. Ikkinchidan, ularning o’zaro raqobati iqtisodiyot ko’tarilishiga, iqtisodiy o’sish sur’atlarining tezlashuviga, samaradorlikning ortishiga, bozorning iste’mol buyumlari va xizmatlar bilan tuldirilishiga olib keladi. Bu tendentsiya mamlakatning ilg’or davlatlar qatoriga chiqib olishiga, aholining umumiy farovonligini ortishiga xizmat qiladi.
Albatta, mulkiy munosabatlarning xilma-xilligi, ko’pmulklilik zamirida har xil ishlab chiqarish turlari yotadi. Ijtimoiy ishlab chiqarishning tarixiy bir davrida aralash iqtisodiyot ko’p ukladli iqtisodiyot bo’lib shakllanadi. Ko’p ukladli iqtisodiyotning tarixiy taqdiri qanday bo’ladi? Bu savolga bozor iqtisodiyoti tizimining tarixiy rivoji javob beradi, ya’ni bozor iqtisodiyoti amal qilar ekan, aralash iqtisodiet bo’lishi tabiiydir. Lekin shu narsa aniqki, har bir ukladning taqdiri ana shu ukladning o’zida bo’ladi,uning davrga qanday darajada hamoxang bo’lib borishida bo’ladi. Davlatning biron-bir uklad tomonida bo’lishiga, uning manfaatlarini bir tomonlama himoya qilishiga, unga «yon bosishi»ga qaratilgan siyosat yurgizilmaydi. Bu narsa iqtisodiy jarayonlarning adolatli kechishiga olib keladi.