O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi

5-§. Agrar
huquqining huquq tizimida tutgan o„rni va boshqa huquq 
tarmoqlari bilan nisbati 
 
Agrar huquqi huquq tizimida alohida o‗rin egallagan, muhim 
ahamiyatga ega bo‗lgan, iqtisodiyotda tub o‗zgarishlar yuz berayotgan 
sharoitda dolzarbligi yanada oshib borayotgan va boshqa huquq 
tarmoqlarining (masalan, tadbirkorlik huquqi, yer huquqi) rivojlanishiga 
katta ta‘sir ko‗rsatayotgan mustaqil huquq tarmog‗idir. Qishloq xo‗jalik 
ishlab chiqarishi tufayli kelib chiqadigan huquqiy munosabatlarni tartibga 
solish vazifasini agrar huquqi bajaradi.
Agrar huquqi boshqa huquq tarmoqlarining ichida konstitutsiyaviy 
huquq bilan eng yaqin va uzviy bog‗liqdir. Zotan, konstitutsiyaviy huquq 
normalari agrar huquqi tamoyillarining asosi hisoblanadi. Konstitutsiyada 
davlat iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat qilish yerkinligini, barcha 
mulk shakllarining teng huquqliligini kafolatlaydi, deb o‗rnatilgan

---

23 
(53-modda). Konstitutsiyaning boshqa normalarini talqin etib aytish
mumkinki, har bir fuqaro mulkdor bo‗lishiga haqli (36-modda), har bir 
shaxs mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli mehnat shartnomalarida 
ishlash va qonunda ko‗rsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish 
huquqiga ega (37-modda), yollanib ishlayotgan barcha fuqarolar dam olish 
huquqiga ega (38-modda) va hokazo. 
Qishloq xo‗jaligini davlat tomonidan tartibga solish, qishloq xo‗jalik 
qonun hujjatlarini ma‘muriy-huquqiy tartibda buzganlik uchun aybdorlarni 
ma‘muriy javobgarlikka tortish sohasidagi agrar huquqiy munosabatlarni 
tartibga solishda agrar huquqi ma‘muriy huquq normalaridan foydalanadi. 
Bunda ma‘muriy huquqning predmeti davlat boshqaruvi organlarining 
faoliyatini o‗rganish bo‗lganligi uchun u qishloq xo‗jalik sohasini 
boshqarishini amalga oshirayotgan davlat organlari tizimini, ular 
faoliyatining shakllarini belgilab beradi. Agrar huquqi normalarida esa, 
davlat boshqaruv organlari faoliyatining mazmuni tomonlari hamda qishloq 
xo‗jalik faoliyatining asosiy yo‗nalishlari belgilanadi. 
Agrar huquqi huquq tizimining asosiy huquq sohasi bo‗lgan 
fuqarolik huquqi bilan aloqadorligi katta ahamiyat kasb etadi. Agrar 
huquqi va fuqarolik huquqining bir biri bilan bog‗liq bo‗lishi negizida 
qishloq xo‗jalik va fuqarolik munosabatlari ijtimoiy-iqtisodiy tabiatining 
umumiyligi yotadi. Qishloq xo‗jalik ishlab chiqarishi munosabatlarining 
ayrimlari mulkiy munosabatlar bo‗lganligi uchun fuqarolik munosabatlari 
bilan turdosh bo‗ladi. 
Qishloq xo‗jalik ishlab chiqarish natijasida olingan hosilga, 
inshootlarga bo‗lgan huquq, o‗zganing yer uchastkasidan cheklangan tarz-
da foydalanish (servitut) huquqi, qishloq xo‗jalik mahsulotlariga bo‗lgan 
huquqning sud himoyasi, agrar huquqi ning buzilishi natijasida yetkazilgan 
zararni undirish huquqi o‗rtasidagi bog‗liqlik qishloq xo‗jalik va mulkiy 
huquqlarning bir-biri bilan jips ekanligini bildiradi. 
Agrar huquqi ekologiya huquqi bilan ham chambarchas bog‗liqdir. 
Konstitutsiyamizda belgilanishicha, mulkdan foydalanish ekologik 
muhitga zarar yetkazmasligi lozim (54-modda). Shuningdek, qishloq 
xo‗jalik qonunchiligida o‗rnatilishicha, qishloq xo‗jalik ishlab 
chiqarishining asosiy vositasi hisoblanuvchi yer va suv resurslarini 
muhofaza etish lozim, ularga ehtiyotkorona munosabatda bo‗lish, 
ekologiya talablariga rioya etgan holda foydalanish zarur.
Yuqorida aytilganlardan tashqari, qishloq ho‗jalik huquqi, mehnat 
huquqi, moliya huquqi kabi huquq sohalari bilan ham chambarchas 
bog‗liqdir. Mehnat va moliya huquqining ish vaqti, dam olish vaqti, 

---

24 
mehnat 
intizomi, 
mehnat 
muhofazasi, 
ish 
haqi, 
moliyaviy
munosabatlarga 
taalluqli 
qoidalari 
qishloq 
ho‗jaligi 
ishlab
chiqarishi bilan bog‗liq munosabatlarni tartibga soladi.