O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

4. Normativ aktlarning shaxslarga nisbatan harakatda bo’lishi
Huquqiy qoidalarning vazifasi ular tadbiq etilishi lozim bo’lgan munosabatlarni, 
tashkilotlarni va kishilar doirasini aniqdab byerishdan iborat. O’zbekiston Respublikasining 
qonunlari va boshqa huquqiy aktlari mamlakatning barcha fuqarolariga, davlat idoralariga, 
siyosiy partiyalar, jamoat birlashmalari va diniy tashkilotlarga nisbatan amalda bo’ladi. 
O’zbekiston Konstitutsiyasi, qonunlar va boshqa normativ aktlar mamlakatda yashovchi, 
vaqtincha kelib-ketuvchi ajnabiy fuqarolarga ham tadbiq etiladi. Tartibga solinishi lozim 
bo’lgan munosabatlar va xorijiy davlatlar bilan tuziladigan shartnomalarning mazmuniga 
qarab, yuqorida ko’rsatilgan umumiy qoidalardan ayrim is-tisnolar mavjud. Masalan, 
O’zbekiston Respublikasida yashaydigan chet el fuqarolari sudga majburiy tartibda 
ko’rsatma byerish uchun keltirilgan bo’lsa, ammo u diplomatik immunitet (daxlsizlik) 
huquqidan foydalanadigan bo’lsa, bunday shaxslarning xatti-harakatlari diplomatik 
vositalar bilan hal qilinadi. O’zbekistonning ayrim qonun normalari xorijiy davlat 

---

148 
fuqarolariga qo’llanilmaydi. Masalan, ular bizda saylov huquqiga ega emaslar; qurolli 
kuchlar safida xizmat qilishi va huquqni muhofaza etuvchi davlat idoralarida ishlashi 
mumkin emas. 
O’zbekiston Respublikasining qonunlari bizning chet davlatlarda turgan (doimiy 
ishlovchi, turist, xizmat safarida bo’lgan) fuqarolarimizga nisbatan ham qo’llaniladi. 
Masalan, chet elda jinoyat sodir etgan O’zbekiston fuqarosi xorijiy qonunchilik bilan 
javobgar bo’lishidan tashqari, O’zbekiston Jinoyat kodeksi bilan ham javobgar qilinadi. 
6-§. Normativ-huquqiy aktlarni tizimlashtirish 
Jo’shqin qonunchilik va huquq ijodkorlik faoliyati natijasida mamlakatda katta 
hajmdagi normativ-huquqiy aktlar majmui hosil bo’ladi. Ularni qamrab olish, o’rganish va 
qo’llash uchun normativ aktlarni batartiblashtirish, guruhlashtirish, Ya’ni tizimlashtirish 
zaruriyati tug’iladi. Tizimlashtirishning maqsadi huquqiy hujjatlarni tartibga solish, bir 
tizimga keltirish, ularni foydalanish uchun qulay qilib (muayyan bo’lim, ruknlar asosida 
tasniflab) joylashtirishdan iborat.