O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik Universiteti Jinoyat-protsessual huquqi darslik

17.2. Gumon qilinuvchi va ayblanuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb qilish toʻgʻrisidagi qaror

Jinoyat ishida gumon qilinuvchi va ayblanuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb qilish toʻgʻrisidagi qaror muhim protsessual hujjatlardan biri hisoblanib, shaxsga ana shu gumon yoki ayblovdan himoyalanish imkoniyatini beradi. Xususan, ayblanuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb qilish toʻgʻrisidagi qaror (agar ayblov oʻzgartirilmagan boʻlsa) jinoyat ishi boʻyicha sudning hukmi chiqqunga qadar shaxsning nimada ayblanayotganligini oʻzida aks ettiradi.

Jinoyat ishida shaxsni gumon qilinuvchi tariqasida va ayblanuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb qilish toʻgʻrisidagi qarorlarda tergovchi Oʻzbekiston Respublikasi JPKning 360- va 361-moddasidagi tegishli ma’lumotlarni aks ettirilishi, talablarga rioya qilinishi shart.
Qaror kirish, tavsif-asoslantiruv va xulosa qismlaridan tashkil topadi. Kirish qismida chiqarilgan vaqti va joyi; kim tomonidan (lavozimi; maxsus unvoni; familiyasi; qisqartirilgan shaklda ismi va otasining ismi) va qanday ish yuzasidan (jinoyat ishining tartib raqami) chiqarilganligi koʻrsatilishi kerak.

17.3. Gumon qilinuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb qilish haqidagi qarorni e’lon qilishda himoyachining ishtiroki

Shaxsga gumon yoki ayb e’lon qilishga, ya’ni uning nimada ayblanayotganligini (gumon qilinayotganligini) koʻrsatishga, himoya huquqi nuqtayi nazaridan zarurat sifatida qaraladi.

JPKda gumon yoki ayb e’lon qilish tartibiga alohida norma ajratilmagan. Faqat kodeksning 111-moddasida gumon qilinuvchini va ayblanuvchini birinchi marta soʻroq qilishdan oldin bajariladigan harakatlar bayon qilinib, mazkur modda birinchi qismi 4-bandida “gumon qilinuvchiga ishda ayblanuvchi tariqasida ishtirok etishga jalb qilinganligi toʻgʻrisidagi qarorni taqdim qiladi va ayblovning mohiyatini tushuntiradi” deyilgan.
Jinoyat ishida gumon qilinuvchi yoki ayblanuvchi tariqasida jalb qilish toʻgʻrisidagi qarorlarning mazmuni bilan tanishtirish, odatda, surishtiruvchi, tergovchi, prokuror tomonidan qarorni ovoz chiqarib oʻqib berish yoʻli bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun gumon yoki ayb e’lon qilishda gumon qilinuvchining va ayblanuvchining bevosita ishtiroki talab qilinadi.
Qaror ayb e’lon qilish jarayonida ishtirok etayotgan himoyachi va qonuniy vakil tomonidan ham oʻqib eshittirilishi yoxud ayblanuvchining oʻzi tomonidan oʻqib olinishi ham mumkin. Keyin gumon yoki ayblovning mohiyati tushuntiriladi, berilgan savollarga javob beriladi.