O'zbekiston respublikasi ™ '3us talim vazirligi \t universiteti

Fenomenologik metod. Fenomenologiya - (yun. phai- nomcnon - «mavjud», logos - «talimot®) fenomen yoki ho- disalar nazariyasidir. Uning asoschisi Edmund Gusserl bo'lib, Martin Xaydegger tomonidan rivojlantirilgan. Fenomenologiyaning tekshirish metodi fenomenologik me­tod sanaladi. Uning bosh maqsadi borliqdagi voqea va hod- isalar qanday bolsa, shundayligicha ta’riflashdir. Masalan, qalam - yozuv quroli. Ayni paytda, ayollar qoshini bo'yash uchun ham ishlatiladi. «Borliqdagi narsalar bizga qay tarzda namoyon bo‘lsa, shundayligicha qabul qilish va ta’riflash# lenomenologiyaning asosiy maqsadi bolganligidan, fenomenologik metod asosida qalamga ikki xil ta’rif berish mumkin boladi: 1) yozuv quroli; 2) kosmetik qurol.

Fenomenologiya falsafiy talimot sifatida XX asrning 20-30-yillarida E.Gusserl g'oyalari ta’siri ostida ilk bor Ger- maniyada shakllandi.

Fenomenologiyaning tanqidiy tig‘i tabiiy fanlar tomonidan ta’riflangan hodisalarnigina haqiqat deb qarashga qarshi yo'naltirilgan. Shuning uchun ham qalamni atomlarning muayyan yiglndisi deb tushunish xato deb hisoblanadi¹¹.

Fenomenologiya, ko'pincha, oddiy voqealarni ta’riflaydi: don yanchish, ot taqasini qoqish, xat yozish kabi. Bular haqiqiy hayotiy olam va uning uzvlari (fenomenlari) sana­ladi. Kundalik buyumlar, fikrlar, hodisalar, lingvistik ho- disalar ham fenomenlar sifatida qaraladi.

Fenomenologik nuqtayi nazardan, muayyan subyekt to­monidan foydalanilgan til, ya’ni nutq moddiy dunyoning bir qismini tashkil qiladi. Nutq tarkibida so'zlovchi malum bir so'zni qaysi ma’noda ishlatgan bolsa, shundayligicha izohlash fenomenologik metodning maqsadi sanaladi. De- mak, so'zlarning pragmatik amallarini belgilash fenomenologik metodning vazifasiga kiradi.

Fenomenologiya bilan germenevtika uzviy aloqadordir. Har ikkisi matnni tushunish bilan bogliq. Demak, lingvis­tik pragmatika uchun har ikki metod metodologik asos bolib xizmat qilishi mumkin.