O’zbekiston respubilkasi oliy va o’rta maxsur ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti axborot texnologiyalari fakulteti informatika o`qitish metodikasi yo’nalishi 3-kurs 306-guruh talabasi ning ma`lumotlar bazasi fanidan amaliy ishlari

Ishning maqsadi: Talabalarga intelekt ma’lumot tizimlarida ma`lumotlarni tez va sifatli qidirib toppish usullarini o’rgatish.
Masalaning qo`yilishi: Bazalardan ma`lumotlarni qidirib toppish, foydalanuvchi-lardan aniqlikni talab etadi , shuning bilan birgalikda avtomatlashgan tizim asosida ham qidirishni amalga oshirish mumkin, shunga o’hshash qidiruv tizimlarining optimal variantlarini o’rganishdan iborat.
Topshiriqlar:

1. Ma’lumotlar bazasida korporativ axborot tizimlarining vazifasi qanday.

2. Shemadagi boshqa bog’lanishlarni tahlil qiling.
Korporativ axborot tizimlari (ICS) ilovalarini ishlab chiqish ma'lumotlar bazalariga osonroq va qulay kirishni amalga oshirishni talab qiladi. Sun'iy intellekt (AI) texnologiyalari, ayniqsa ekspert tizimlari (ES) va sun'iy neyron tarmoqlari (ANN) murakkab ma'lumotlar bazalariga kirish va ularni boshqarishni osonlashtirishi mumkin. Bunday usullardan biri bu ma'lumotlar bazasida ma'lumotlar bazasining umumiy nomini olgan xulosalar chiqarish qobiliyati bilan bir qatorda ma'lumotlar bazasining ma'lumotlar bazasini mustahkamlashdan iborat. ES va MB ni integratsiyalash variantlaridan biri.
Rasm. 1. Usullaridan birini ifodalovchi aqlli ma’lumotlar bazasining tuzilishi

Hurmatli talabalar biz endi quyidagi shemani o’rganib chiqamiz.

1. 
   Yakuniy foydalanuvchi. Diologli kirish.
   
2. 
   Mantiqiy ma’lumotlar bazasi uchun dasturiy ta’minotdan quyidagi uchta jarayon kelib chiqadi.
   

1. 
   hisobatlar
   
2. 
   ekranda chiqish
   
3. 
   ma’lumotlar bazasi tranzaksiyasi
   

Endi (СУБД) yani ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlariga etibor qaratamiz bu bo’lim ham o’z navbatida ikki qismga bo’linadi.

1. 
   ma'lumotlar modeli
   
2. 
   ma’lumotni saqlash
   

Endi siniq chiziqlar bilan aylantirilgan qismga qaraymiz.

1. 
   kirish mehanizmi
   
2. 
   saqlash qoidalari
   

ES (ekspert tizim)-ni yirik ma'lumotlar bazalari bilan ulashdagi qiyinchiliklar hatto yirik korporatsiyalar uchun ham katta muammo hisoblanadi. Ko'plab dasturiy ta'minot sotuvchilari ushbu integratsiyaning muhimligini tushunib, uni qo'llab-quvvatlash uchun o'z dasturiy mahsulotlarini ishlab chiqmoqdalar. Bunday mahsulotga misol qilib Oracle kompaniyasining ma'lumotlar bazasi tizimi bo'lib, u ES ning ma'lumot bazasi bilan ishlashini birlashtiradi va ma'lumotlar bazasi so'rovlari uchun eng samarali yo'llarni tanlaydigan so'rovlar optimizatori shaklida taqdim etiladi.
Tijoriy AI dasturlarini ishlab chiqarishda IBM tomonidan ishlab chiqilgan asosiy yo'nalishlardan biri bu ma'lumotlar bazasi bilan ishlash uchun foydalanuvchilarga ma'lumotlarni bazadan ma'lumotlarni ajratib olish va ES qoidalar bazasiga turli xil bilimlarni taqdim etish tizimlarida uzatishga imkon beradigan bilimlarni qayta ishlash quyi tizimini taqdim etishdir.
Boshqa mahsulot KEE ulanish (IntelliCorporation) bo'lib, KEE (bilim muhiti muhiti) buyruqlarini ma'lumotlar bazasi so'rovlariga tarjima qiladi va KEE ma'lumot bazasi va SQL-dan foydalanadigan nisbiy ma'lumotlar bazasi o'rtasida orqaga va orqaga tebranadigan ma'lumot yo'lini avtomatik ravishda saqlab turadi. Ushbu integratsiyaning boshqa afzalliklari - bu ma'lumotlarning ramziy tasvirlaridan foydalanish va ma'lumotlar bazasini loyihalashtirish, ishlatish va texnik xizmat ko'rsatishni takomillashtirish.
Mavzu. Ekspert tizimlarning dasturiy ta’minoti