Oʼzbekiston milliy universiteti tаrix fаkulteti oʼzbekiston tаrixi kаfedrаsi

Pravoslavie bu dindagi uch asosiy mazhabdan ikkinchisi.

G‘arbiy Rim imperiyasi qulaganidan keyin 1054 yilda xristian dini ikki asosiy cherkovga - katolik (g‘arbiy) cherkoviga va pravoslavie (sharqiy) cherkoviga bo‘linib ketadi. Pravoslavie dastlab Vizantiya imperiyasining davlat dini bo‘lgan. Konstantinopol patriarxi Rim papasidan o‘rnak olib, butun pravoslavie cherkovining rahbari bo‘lib olish uchun kurashgan. Pravoslavie cherkovidan biri bo‘lgan Rus cherkovi dastlabki vaqtlarda Konstantinopol patriarxi tomonidan tayinlangan. Ammo 1598 yilda Rus mitropolitligi Rus patriarxligiga aylantirilgan. Moskva va Butun Rus patriarxi degan unvon berilib, Rus cherkovi Konstantinopol cherkovi bilan tenglashtirilgan.

Xristianlikdagi uch asosiy mazhablardan yana biri protestantizm XVI asrda paydo bo‘lgan.

1526 yilda Shpeyer reyxstagi nemis lyuteranchi (Lyuter-protestantizm nazariyotchisi) knyazlari talabi bilan har bir nemis knyazi o‘zi va fuqarosi uchun xohlagan dinni tanlash huquqiga ega ekani to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Ammo 1529 yilda II Shpeyer reyxstagi bu qarorni bekor qiladi. Bunga qarshi imperiyaning bir qancha shaharlari va besh nafar knyaz “protest” - norozilik bildiradi. “Protestantizm” atamasi shu so‘zdan kelib chiqqan.

Protestantizm xristianlikni ancha engillashtirilgan ko‘rinishidir, chunki unda bir qancha rasm-rusumlar bekor qilinib, dindorga erkin ibodat qilish huquqi berilgan.

Baptizm (yunon. “suv bilan cho‘qintirish” ) –protestantlikning muhim oqimlaridan biri bo‘lib, dastlab anglikan cherkovi ta’qibidan Gollandiyaga qochib borgan ingliz muhojirlari orasida 1609 yilda Gollandiyada vujudga kelgan. Baptizm 1612 yilda Angliyada, 1639 yilda Shimoliy Amerikada paydo bo‘ldi. 1611 yilda – Amsterdam va Gollandiyada yashab turgan inglizlarning diniy bayonnomasida ana shu yangi ta’limot ta’riflab berilgan.