O`zbekiston Milliy Universiteti Falsafa va Huquq fakulteti Falsafa yo`nalishi

Organizm va tashqi muhit

1865-yilda chex olimi Gregor Mendel no`hat navlarini chatishtirish orqali belgilarning irsiy yo`l bilan nasldan-naslga o`tish qonuniyatlarini aniqlagan.

U ota-ona belgilarining 3:1 nisbatta ya`ni 75% dominant (ustunlik) va 25% retressiv (yashirin) holda avloddan avlodga o`tishini isbotlagan.

Irsiyat

• Gen irsiyat birligidir. Fanning eng katta yutug`i DNK molekulasidan gen ajratib olingani hamda sintez qilinganidir.
• Irsiy belgilar informatsiyasi kodlari oddiyroq birikmalar – dezoksiribonuklein (DNK) kislotada saqlanadi.
• Odamning jinsiy hujayralarida xromosomalar soni 23ta, diploid soni 46ta, ya`ni 22 juft autosomani(jinssiz xromosoma) va 2ta jinsiy xromosomani o`z ichiga oladi. Jinsiy xromosomalar urg`ochi hujayralarda XX, erakaklarda esa XY deb belgilanadi.

Hujayralar duksimon, sharsimon, prizmasimon, kubsimon shaklda bo`ladi. Ular 3 qismdan iborat.

Hujayra membranasi tashqi va ichki muhit orasidagi moddalar almashinuvini boshqaradi, turli ionlarni tanlab o`tkazadi.

Hujayra sitoplazmasi membrananing ichida joylashgan, tarkibi anorganik va organik moddalardan iborat. Sitoplazma organoidlariga: mitoxondriya, ichki membrana, lizosoma, Golji apparati, ribosoma, sentrasomalar kiradi. Golji apparati hujayra bo`linishida, ribosoma oqsillar sintezida, lizosoma hujayradagi oziq moddalarni mayda zarrachaga parchalashda, mitoxondriya energiya bilan ta`minlashda, sentrasoma esa hujayra bo`linishida ishtirok etadi.

Xromosoma kasalliklari jinsiy xromosoma va autosomalarda ro`y bergan o`zgarishlardan paydo bo`ladi.

Daun kasalligi – bemor kallasi katta, beo`xshov, ko`zi qiyiq, quloq suprasi kichik, tana va qo`l-oyoqlari nomutanosib, panjalar kalta, qo`l jimjilog`I kalta va qiyshiq bo`ladi.

Hujayra yadrosi sitoplazma mazrkazida joylashadi.