O`zbekiston Milliy Universiteti Falsafa va Huquq fakulteti Falsafa yo`nalishi

Endokrin kasalliklar

Endokrin sistemada garmonlar miqdorining o`zgarishi tufayli kasallik paydo bo`ladi. Masalan: buyrak usti bezi kasallanganda bolalar ovqat yemaydi, emmaydi, to`xtovsiz qusadi, ozib ketadi. (gipaterioz, qandli diabet)

Irsiyat va muhit

• Isriy belgilar tashqimuhid tasiriga juda chidamli. organizm yashayotgan muhit sharoitiga qarab, irsiy belgilarning sifati o’zgarishi mumkin. Bu o’zgarish mutasiya deyiladi. Mutasiya-lotincha so’z bo’lib, o’zgarish, aylanish degan ma’noni bildiradi.
• Mutasiya-gen apparatida ro’y bergan va nasldan-naslga o’tib boradigan o’zgarishlardir. Vujudga kelgan yangi belgilar nasldan-naslga o’tadi va o’z ajdodlarida boshqacha bo’ladigan yangi nasl paydo bo’ladi. Barcha organizmlar boshqa muhim sharoitga moslashadi. Har xil organizmlar ma’lum tashqi muhit sharoitga ko’nikma hosil qilgan. Shuning uchun faqat ma’lum sharoitda yashash va rivojlanishi mumkin. Organizm butun rivojlanishi mumkin. Organizm butun rivojlanish prosessida urug’langan tuxum xujayradan to voyaga yetgunga qadar to’xtovsiz genotikning nazoratida va tashqi sharoit ta’sirida bo’ladi. Mutasiyadan tashqari davinizmning asosiy qonuni tanlash ham irsiyatga ta’sir ko’rsatadi.
• Odam o’zining butun “ biofondini” meros qilib oldi, organlar shaklini, nerv sistemasini, sezgi organlari va boshqa meros qilib oladi. Biroq bola tug’ilganidan boshlab u sostial muhit shart- sharoitlarda o’sib, rivojlanib boradi. Biologik va sistiol omillarning o’zaro tasiri natijasida, o’ziga hos bo’gan shaxsiy xususiyatlariga ega bo’lgan organizm shakllanadi. Ular fenotipini belgilab beradi.
• Demak, irsiyat tashqi muhit tasirida o’zgaradi, lekin yo’q bo’lib ketmaydi.

Abiotik, biotik va antropogen omillarning o`sish va rivojlanishga ta`siri

• Organizm butun rivojlanish protsessida – urug`langan tuhum hujayradan to voyaga yetgunga qadar to`xtovsiz genotipning nazorati ostida va tashqi sharoit ta`sirida bo`ladi.
• tashqi muhit omillari organizmga sezgi organlar orqali ta`sir etib, markaziy nerv sistemasida bu analiz va sintez qilinadi.
• yuksak darajada rivojlangan organizmda tashqi muhitning noqulay ta`siriga qarshi to`qima va organlarning fiziologik faoliyati doimiy bo`lishini ta`minlovchi moslanish ya`ni gomeostaz vujudga kelgan.