O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭЛЕКТР 
ОРГАНЛАР 
— 
балиқларнинг электр разряд ҳосил 
қилувчи жуфт органлари. Ҳар қандай 
балиқ танаси атрофида, одатда, куч-
сиз электр майдони ҳосил бўлади. Э.о. 
конвергент усулда бир қанча балиқлар 
(олабуғасимонлар, илонбалиқлар, скат-
лар, лаққалар ва бошқалар)да вужудга 
келган; ҳоз. 300 дан ортиқ тур балиқларда 
Э.о. бор. Э.о. турли балиқларда турли-
ча жойлашади. Ҳар бир электр орган 
устунчага ўрнашган кўп сонли электр 
пластинкалар (ЭП)дан тузилган. ЭП 
шаклан ўзгарган мускул, нерв ёки без-
ли ҳужайралардан иборат. Ҳужайралар 
мембранасида кимёвий реакциялар на-
тижасида электр зарядлари тўпланади. 
Пластинкаларнинг остки қисми ман-
фий, юқори қисми мусбат зарядланади. 
Э.о. пластинкалари ва устунчалари сони 
ҳар хил: электрли скатларда 500 га яқин 
устунчаларнинг ҳар қайсисида 400 та-
дан ЭП бўлади. Ҳар бир устунчадаги 
ЭП кетмакет, электр устунчалар эса па-
раллел жойлашган. Э.о. реагентлар ке-
либ турадиган ва кимёвий реакциялар 
маҳсулоти чиқарилиб туриладиган бўлса, 
электр генератор сингари тўхтовсиз иш-
лаб туради. Э.о. ишини адашган, юз ва 
тилтомоқ нервлари бошқаради. Э.о. учи-
да ҳосил бўладиган электр потенциаллар 
фарқи скатларда 300 В, электрли илон 
балиқлардз. 650 В гача, импульс разряди 
кучи 1 кВт дан 6 кВт гача етади. Электр 
разрядлардан ҳайвонлар йиртқичлардан 
ҳимояланиш, ўлжасига ҳужум қилиш, 
тур ичидаги сигнализация ва лойқа сувда 
мўлжал олиш воситаси сифатида фойда-
ланишади. Балиқлар бошида жойлашган 
лоренц капсулалари электр рецепторлар 
вазифасини бажариши тахмин қилинади. 
Лоренц капсулалари ингичка найлар 
орқали тери сиртига ва ён чизиқлари най-
ига очилади. Бошқа балиқларни ўлимга 
олиб келадиган ток кучи Э.о.га эга бўлган 
балиқлар учун хавф туғдирмайди.