O’zbеkistоn хаlq tа’limi vаzirligi


XIV—XV asrlarda yaratilgan «Baxtiyomoma», «Me'rojnoma», «Tazkirai



Download 1,67 Mb.
bet31/145
Sana21.02.2022
Hajmi1,67 Mb.
#31650
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   145
Bog'liq
Она тили ва адаб. УМК

XIV—XV asrlarda yaratilgan «Baxtiyomoma», «Me'rojnoma», «Tazkirai avliyo» kabi asarlar uyg'ur yozuvida ko'chirilgan. Hatto 1469 yilda tuzilgan Umar Shayx yorlig'i uyg'urcha yozilgan.
Qadimgi uyg'ur yozuvi bilan ish ko'rish ayrim yozma adabiy tillarga ham o'z ta'sirini o'tkazdi va sezilarli iz qoldirdi. Masalan, qadimgi uyg'ur tiliga xos bo'lgan bir qancha morfologik, leksik, fonetik elementlarni Navoiygacha yaratilgan hamma yodgorliklarda, uchratamiz.
VII —VIII asrlarda O'rta Osiyo arablar tomonidan bosib olinadi va shundan keyin boshqa O'rta Osiyo xalqlari kabi o'zbek xalqi ham arab yozuvi bilan ish ko'ra boshlaydi. Shuning uchun bu davrdan boshlab, o'zbek olimlarining deyarli barcha asarlari asosan arab alifbosida yozilgan. (Ulardan ba'zilari arab yoki fors tillarida yozib qoldirilgan).
Arab yozuvi o'zbek tili xususiyatlariga ko'p jihatdan muvofiq kelmas edi. Bundan tashqari, bu yozuv о' zbek xalqini yanada kuchliroq asoratda tutish, ekspluatatsiya qilish va awalgi yozuvni yo'qotib yuborish yo'lida arab aristokratlari qo'lida qurol bo'lib xizmat qildi. Arab yozuvida 38 harfning mavjudligi va ularning qariyb 3 variantda yozilishi o'zbek xalqining savodli bo'lishiga sira yordam bermas edi. Arab aristokratlari mehnatkash xalqni nodonlikda abadiy saqlash maqsadida arab alifbosining xatti nasxr xatti ta'liq, xatti shikast, xatti kufiy kabi juda murakkab shakllarini va turlarini maydonga keltirdilar.
Arab alifbosi, yozilishi jihatidan murakkab bo'lishi bilan birga, u o'zbek tilining maxsus tovushlarini ifoda eta olmas edi. Arab yozuvining bu nuqsonlarini sezgan ayrim olimlar, faylasuflar, ilg'or kishilar unga o'z salbiy munosabatlarini bildirdilar, ba'zi birlari esa, masalan, Zahiriddin Muhammad Bobur o'zining «Xatti Bobur» yozuvini yaratdi, lekin bunday ilg'or tadbirlar, o'sha zamonda amalga oshmay, e'tiborsiz qolib ketdi.

Download 1,67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   145




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish