O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

 
xo’jaligidagi iqtisodiy inqirozlar
agrar inqirozlar 
deb 
ataladi.
 
Agrar inqirozlar quyidagi shakllarda namoyon bo’ladi: 1) Qishloq 
xo’jalik mahsulotlarining nisbiy ortiqcha ishlab chiqarilishi, uning 
sotilmay qolgan juda katta zahiralarining to’planishi; 2) narxlarning 
pasayishi, daromadlar va foydalarning kamayishi; 3) fermerlarning 
ommaviy ravishda xonavayron bo’lgan,
 
ularning karpitalining ortishi; 4) 
qishloq aholisi o’rtasida ishsizlarning ko’payishi. 
Qishloq xo’jaligida takror ishlab chiqarish o’ziga xos xususiyatlarga 
ega bo’lganligi sababli, agrar inqirozlar o’ziga xos tavsif kasb etadi. Agrar 
inqirozlar sanoat sikllariga qaraganda odatda ancha uzoqroqqa cho’zilib 
boradi. Birinchi agrar inqiroz XIX asrning 70-yillarida boshlanib, har xil 
shakllarda 90-yillar o’rtasigacha davom etgan edi. 
Birinchi jahon urushidan keyin, aholining harid qobiliyati juda 
pasayib ketgan sharoitda, 1920 yil bahorida keskin agrar inqiroz boshlanib 
ketdi va ikkinchi
 
jahon urushining boshlanishiga qadar davom etdi. 
Uchinchi agrar inqiroz 1948 yildan boshlanib, 80-yillargacha davom etdi. 
Agrar inqirozlarning cho’zilib ketishining asosiy sabablari 
quyidagilar: 
a) yerga xususiy mulk monopoliyasi sharoitida, u qishloq xo’jalik 
ishlab chiqarishining rivojlanishida sanoatga nisbatan orqada qolishni 
taqozo etadi; 

---

267 
b) yer rentasining mavjud bo’lishi va uning uzluksiz sur’atda o’sib 
borishi. Yer rentasining, avvalo absolyut rentaning ko’payishi qishloq 
xo’jalik mahsulotlarini qimmatlashtirib yuboradi, buning natijasida uni 
sotish qiyinlashadi; 
v) ko’plab mayda dehqon xo’jaliklarining mavjud bo’lishi. Mayda 
ishlab chiqaruvchilar xo’jalikni asosan o’zi va oilasi uchun zarur 
tirikchilik vositalarini topish maqsadida yuritadi. Inqiroz sharoitida ham 
ular ishlab chiqarishni qishartira olmaydilar. Tirikchiliklarini o’tkazish va 
ijara xaqini to’lash uchun ishlab chiqarishni ilgarigi miqyoslarda olib 
boraveradi. Bu hol qishloq xo’jalik mahsulotlarini ortiqcha ishlab 
chiqarishni yana ham ko’paytirib yuboradi. 
2. Iqtisodiyotda muvozanatning buzilishini