O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

Inflyatsion farq
- yalpi sarflarning sof milliy mahsulot hajmidan 
ortiqcha bo’lgan miqdori. 
Multiplikator samarasi
- bu sof milliy mahsulotdagi o’zgarishning 
yalpi sarflardagi o’zgarishga nisbati. 
Iqtisodiy mutanosiblik
- iqtisodiyotning turli tomonlari va sohalari 
o’rtasida miqdor va sifat o’lchamlarning mos kelishlik darajasi. 
Iqtisodiy inqiroz
- ishlab chiqarish hajmining keskin tushib ketishi.
Iqtisodiy sikl
- ishlab chiqarishning bir iqtisodiy inqirozdan 
ikkinchisi boshlangunga qadar takrorlanib turadigan to’lqinsimon harakati. 
Turg’unlik (depres
siya
)
- ishlab chiqarishning bir joyda depsinib 
turishini anglatuvchi hamda iqtisodiy faollik jonlanishi uchun shart-
sharoitlarning vujudga kelishiga imkon yaratiluvchi iqtisodiy sikl fazasi. 
Jonlanish 
- iqtisodiy siklning ishlab chiqarishning barqaror kengayib 
borishiga o’tishini tavsiflovchi fazasi. 
Yuksalish
- iqtisodiy siklning iqtisodiyotda to’liq bandlikka 
erishilishi, ishlab chiqarishning inqirozdan oldingi darajadan ham ortib 
ketishi va to’lovga layoqatli talabning kengayib borishini tavsiflovchi 
fazasi.
Tarkibiy inqirozlar
- iqtisodiyotning ayrim tarmoqlari va sohalari 
rivojlanishi o’rtasidagi chuqur nomutanosibliklarni ifodalovchi iqtisodiy 
holat. 
Agrar inqirozlar
- qishloq xo’jaligida ro’y beradigan iqtisodiy 
inqirozlar bo’lib, siklli tavsifga ega bo’lmaydi va sanoat sikllariga 
qaraganda ancha uzoq davr davom etadi. 
 
 
Nazorat uchun savol va topshiriqlar:
1. Iqtisodiy muvozanatlik, xususiy va umumiy muvozanatliklarga 
tavsif bering. Ularga misollar keltiring. 
2. Quyidagi ikki usul, ya’ni: a) yalpi sarflar va ishlab chiqarish 
hajmini taqqoslash usuli; b) jamg’arma va investitsiyalarni taqqoslash 
usuli yordamida muvozanatli SMM grafikda qanday aniqlanishini 
tushuntiring. 

---

269 
3. Multiplikator samarasi nima? Investitsion sarflarning o’zgarishi va 
Multiplikator miqdori o’rtasidagi bog’liqlik qanday? Agar jamg’armaga 
o’rtacha moyillik 0; 0,4; 0,6 ga teng bo’lsa, Multiplikator qanday bo’ladi? 
Agar tadbirkor investitsiyalari darajasini 8 mln. so’mga ko’paytirsa, 
iste’molga o’rtacha moyillik esa 4/5 ga teng bo’lsa, SMM qanday 
o’zgaradi? 
4. Akselerator samarasi nima va u iqtisodiy muvozanatga qanday 
ta’sir ko’rsatadi? 
5. Avtonom va hosilaviy investitsiyalarning farqi nimada? Ularga 
ta’sir etuvchi omillar ham farqlanadimi? 
6. Milliy iqtisodiyotning muvozanatlik darajasiga erishishda xususiy 
mutanosibliklarning roli qanday? Mutanosiblikning qanday turlarini 
bilasiz? Ularga qisqacha ta’rif bering. 
7. Makroiqtisodiy barqarorlik nima? Unga erishish yo’llari qanday? 
8. Respublikada iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini qayta qurishlarni qaysi 
yo’llarda amalga oshirish ko’zda tutilgan? 
9. Makroiqtisodiy barqarorlik nima? Unga erishish yo’llari qanday? 
Iqtisodiy inqirozlar mohiyati nimada ifodalanadi? 
10. Iqtisodiy siklning ta’rifini bering va uning har bir fazasining 
o’ziga xos belgilarini ko’rsating. 
11. Tarkibiy inqirozlarni tushuntiring. Siklli tebranishlar vujudga 
kelishining sabablarini ko’rsating. 
12. Agrar inqirozlarning xususiyatlarini bayon qiling. 
13. Iqtisodiy sikl asosiy turlariga tavsif bering va muhim belgilarini 
ko’rsating. 
14. Iqtisodiy siklning oqibatlarini baholang. 

---

270