O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

 
І 
orali
q 
qiymat 
An1 
An2 
An3
Ann 
Q
o’
sh
ilg
an
q
iy
ma
t 
W1 
P1 
W2 
P2 
 ІІІ
 
Wn 
Pn 
 
 
I
v
Im-
port
M1 
M2 
Mn 
Jami: 
Xara-
jatlar 
bo’yich
a 
YAIM 
Y1 
Y2 
Yn 
ІІ
kvadratda-S-(shaxsiy iste’mol);
І-(investitsiyalar);G-(davlat xaridi); X 
(eksport). 

---

246 
ІІІ kvadratda-W-ish 
haqi; 
R-foyda 
M-import 
13.3-jadval. Tarmoqlararo balans chizmasi 
Tarmoqlararo balans modelida bir tarmoqdagi pirovard talab yoki 
ishlab chiqarish sharoitidagi o’zgarishlar boshqa barcha o’zaro bog’liq 
tarmoqlarning miqdoriy ta’sirini kuzatish orqali o’rganiladi. Bu esa 
qandaydir tovarga bo’lgan ehtiyojlar yoki uni ishlab chiqarish 
texnologiyasidagi har qanday o’zgarishlar muvozanatlashgan narxlar 
tarkibini o’zgartirib, texnologik koeffitsientlarning ham o’zgarishiga olib 
kelishini anglatadi. 
«Xarajatlar - ishlab chiqarish» tarmoqlararo balansi usuli nafaqat 
iqtisodiyot turli tarmoqlari o’rtasidagi o’zaro aloqalarni o’rganishga, balki 
mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishini, uning tarmoqlar tuzilmasining 
o’zgarishi va iqtisodiy o’sish sur’atlarini bashoratlashga imkon yaratadi. 
Iqtisodiy o’sish modellari to’g’risida so’z yuritganda «nolь darajadagi 
iqtisodiy o’sish» kontseptsiyasiga to’xtalib o’tish maqsadga muvofiq 
hisoblanadi. Mazkur kontseptsiyaga XX asrning 70-yillarida asos 
solingan. Bu kontseptsiya tarafdorlarining fikricha texnika taraqqiyoti va 
iqtisodiy o’sish atrof-muhitning ifloslanishi, tabiatga zaharli moddalarning 
chiqarilishi shahar qiyofasining yomonlashuvi va boshqa shu kabi ko’plab 
salbiy holatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Aholi sonining tezlik bilan 
ko’payib borishi. ishlab chiqarish, miqyoslarining kengayishi natijasida 
ishlab chiqarish ayniqsa tabiiy resurslarning kamayib borishi pirovardida 
iqtisodiy o’sish chegaralarini cheklab qo’yadi. Buning oqibatida 
ocharchilik, atrof-muhitning buzilishi, resurslarning tugashi ro’y berib, tez 
orada aholi soni va sanoat ishlab chiqarish hajmi keskin qishara boshlaydi. 
Shunga ko’ra, «nolь darajadagi iqtisodiy o’sish» kontseptsiyasi 
tarafdorlari Iqtisodiy o’sishni maqsadga muvofiq ravishda ma’lum 
chegarada ushlab turish zarur, deb hisoblaydilar. Ular iqtisodiy o’sish 
tovar va xizmatlar hajmining ko’payishini ta’minlashini tan olsalarda, bu 
o’sish bir vaqtning o’zida turmush darajasining yuqori sifatini ta’minlay 
olmasligini ta’kidlaydilar. 
O’z navbatida, mazkur kontseptsiya muholiflari iqtisodiy o’sishning 
yuqori darajasini yoqlab, uning o’zi cheksiz ehtiyojlar va cheklangan 
resurslar o’rtasidagi ziddiyatni yumshatishini, aynan yuqori darajadagi 
o’sish sharoitida Jamiyatning ijtimoiy zaif qatlamlarini qo’llab-quvvatlash 

---

247 
imkoniyati vujudga kelishini ko’rsatadilar. Atrof-muhitning ifloslanishi 
esa iqtisodiy o’sish oqibati bo’lmay, u tabiiy resurslardan foydalanishdagi 
narx shakllanish tizimining noto’g’riligidan kelib chiqadi. Shunga ko’ra, 
mazkur muammolarni hal etish uchun tabiiy resurslardan foydalanishda 
qonuniy cheklovlar yoki maxsus soliqlarni kiritish, ifloslantirish huquqi 
bozorini shakllantirish lozimligini ta’kidlaydilar.