O’zbekistan respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

2.2. Millet ham etnosti uyreniwshi metodlar
Baha jo’nelislerin u’yreniw metodikasi
(M. Rokich texnikasınıń maslastırılǵan versiyası. Adaptaciyani A.Goshtausim , A.A.Semenov, V.A..Yadovov tárepinen ámelge asıriladı )
" Baha jo’nelisleri " metodikasi (M. Rokich)
Baha orientatsiyasi sisteması ózliktiń tiykarǵı baǵdarın belgileydi jáne onıń átirapındaǵı dúnyaǵa, basqalarǵa, óz-ózinen, dúńyaǵa kózqarastıń tiregi hám turmıslıq iskerlikti xoshametlewdiń tayanshi, turmıs kontseptsiyası tiykarları hám " turmıs filosofiyası" ga bolǵan munasábetleriniń tiykarın quraydı.
Házirgi kúnde eń keń tarqalǵan usili M. Rokichtin’ tuwrıdan-tuwrı tiykarlanǵan baha baǵdarın úyreniw, tiykarg’I qádiriyatlar dizimin tártiplestiriw.
M. Rokich eki baha klassın ajıratıp turadı :

• 
  terminal -bul juwmaqlawshı maqset jeke janzat oǵan erisiwge arzıydı ;
  
• 
  instrumental – ayrim suwrettiń jamanlıǵı haqqındaǵı isenimler háreket yamasa shaxs múlk hár qanday jag’dayda ábzal bolatug’inlig’i.
  

Bul bóliniw dástúriy qádiriyatlarǵa -maqset hám qádiriyatlarǵa -qurallarǵa sáykes keledi.
Respondentke eki baha dizimi (hár birinde 18) yamasa álippe tártibinde yamasa kartalarda qaǵaz betleri usınıs etiledi. Dizimlerde tema hár bir bahaǵa ataq nomerin belgileydi hám kartalar áhmiyetke iye boladı. Materiallardı azıqlantirishning aqırǵı forması jáne de isenimli nátiyjeler beredi. Birinshiden, terminallar kompleksi, keyin bolsa instrumental qádiriyatlar kompleksi usınıs etiledi.
Kartalar menen islew boyınsha kórsetpeler:
" Endi siz 18 kartadan bir qatar belgiler menen usınıs etiledi qádiriyatlar. Sizdiń wazıypańız olardı turmısıńızde basqaratuǵın principler retinde siz ushın zárúrli tártipte ajıratıw bolıp tabıladı. Aste, ıqtıyatlılıq menen isleń. Nátiyjede sizdiń haqıyqıy pozitsiyangizni sáwlelendiriwi kerek"
Kesteler menen islew boyınsha kórsetpeler:
" Kesteni dıqqat menen úyrenip shıǵıń hám siz ushın eń zárúrli bolǵan bahanı saylań, onı birinshi orınǵa qoyıng. Keyin ekinshi eń zárúrli bahanı saylań jáne onı birinshi bolıp qoyın’. Keyin qalǵan barlıq qádiriyatlar menen birdey jumıs tutin’. Eń áhmiyetlisi, aqirg’I sorawg’a deyin sheship barin’. Aste, ıqtıyatlılıq menen isleń. Nátiyjede tómendegiler bolıwı kerek sizdiń haqıyqıy ornın sáwlelendiriw". Temalarǵa social -psixologiyalıq eki dizim usınıs etiledi psixologiyaliq bahag’a tiyisli hár birinde 18 atli qádiriyatlar. Bul qádiriyatlar -maqsetler (terminala) hám qádiriyatlar -tiyisli qurallar (instrumental) tema ushın sub'ektiv áhmiyetke iye. Dizimde qadiriyatlar dizimi bar, oqıw temasına tikkeley baylanıslı bolǵan qádiriyatlar ámeldegi uyreniw: oqıw, jaǵımlı dem aliw, ǵárezsizlik, iskerlik, juwapkershilik hám basqalar.
Eksperiment, 30 minutaǵa shekem dawam etiwi mumkin , bahalı kartochkalarda alınǵan qadiriyatlar jazilg’an boladi, baha jazilg’an qag’az artinda" T" (terminal) yamasa " I" (instrumental)jazilg’an boladi. Izbe-iz terminal, hám keyin instrumental qádiriyatlar tártiplengen. Qag’alar menen islesiwde " T" islewde respondenten iltimas eyiledi 50 den 100 ge shekem bolǵan blankadag’I arnawli bolimlerin belgilewdi talap etiledi. Keyin bolsa “I” bolimdegi arnawli bolimlerin belgilewdi soranamiz.. Keyin ati korsetilgen qadiriyatlar usinis etiledi bunda atamalar tartipsiz jaylasqan .