O’zbek tilidan ma’ruzalar to’plami 1- qism

Qo‘shib yozish (38–50-bandlar)
1. Xona, noma, poya, bop, ham, baxsh, kam, umum, rang, mijoz, sifat, talab kabi so‘zlar yordamida yasalgan qo‘shma so‘zlar qo‘shib yoziladi: oshxona, tabriknoma, bedapoya, hammabop, xushbichim, hamshahar, qo‘ymijoz, maymunsifat, kamhosil, umumdavlat, bug‘doyrang va h.k.
2. -r, -ar, -mas qo‘shimchasi bilan yasalgan qo‘shma so‘zlar qo‘shib yoziladi: o‘rinbosar, buzoqboqar, ertapishar, ishyoqmas, cho’lquvar, kabi.
3. Narsani boshqa bir narsaga qiyoslash, o’xshatish, taqqoslash orqali hosil qilingan qo‘shma ot­lar va sifatlar qo‘shib yoziladi: toshbaqa, oybolta, qo‘yko‘z, sherdil, otquloq singari.
4. Narsaning rangi, mazasi, nima uchun mo‘ljallanganligi, o’rin-joy kabi ma’no­larni bildiruvchi qo‘shma so‘zlar qo‘shib yoziladi: ko‘ksulton, oqbosh, achchiqtosh, ko‘zoynak, mingoyoq, suvilon, qiymataxta, nosqovoq, oshrayhon, tog’olcha, qashqargul, kirsovun. kabi.
5. Ikkinchi qismi turdosh ot yoki obod so‘zi bilan yasalgan joy nomlari qo‘shib yoziladi: Oqtepa, Uchqo‘rg‘on, Davlatobod, Xo‘jaobod kabi, lekin Markaziy Osiyo, Ko‘hna Urganch, G‘arbiy Yevropa kabi joy nomlari ajratib yoziladi.
* atoqli otlar bir-birini izohlasa ajratib yoziladi. (Markaziy Osiyo, Yangi Marg’ilon, Ko’hna Urganch)
6. Ruscha, baynalmilal yoki tarjima qilingan qo‘shma so‘zlar qo‘shib yoziladi: telestudiya, fotoapparat, radioto‘lqin, etektrarra, yarimavtomat, suvosti bayramoldi kabi.
7. Qisqartma so‘zlar har doim qo‘shib yoziladi: O‘zMU, ToshDPU. BMT. O’zLiDep.
8. Takror taqlid so’zlarga qo’shimcha qo’shib ot yoki fe’l yasasa qo’shib yoziladi.
Pirpirak= pir-pir+ak, hayhayla=hay-hay+la
9. Marosim va afsona kabi bildiruvchi qo’shma otlar qo’sin yozilsin.
Kiryuvdi, kelintushdi, mazaryedi, qoryog’qi, oqberdi=marosim
Urto’qmoq, Ochildasturxon=afsona
10. Yetakchi fe’l a tovushi bilan tugab, ko’makchi fe’l o tovushi bilan boshlansa qo’shib yozilishi mukin.
Ayta oldi=aytoldi. Bora oldi=boroldi yo’qota olmas=yo’qotolmas
11. edi, ekan, emish so’zlari qisqarganda qo’shib yoziladi. Borgan edi=borgandi, borganmish
12. qaratqichli birikma qotib qolganda qo’shib yoziladi va bitta so’z hisoblanadi. (olmaning qoqisi= olmaqoqi; so’zboshi, )