O’zbek tilidan ma’ruzalar to’plami 1- qism

O’o’
O‘(o‘) harfilablangan, til orqa, o‘rta-keng unli tovushni ifodalaydi. So‘zning ochiq bo‘g‘inlarida nisbatan kengroq, yopiq bo‘g‘inlarda esa torroq talaffuz qilinadi. Masalan: so‘lim, qo‘riq, to‘plam, ko‘krak kabi.
O‘(o‘) unlisi, asosan, so‘zning birinchi bo‘g‘inida uchraydi: o‘t, ko‘l, ko‘za, o‘jar, to‘lqin kabi.
Ko‘pgina so‘zlarning birinchi bo‘g‘inida o‘ kelsa, ikkinchi bo‘g‘inida I unlisi yoziladi: do‘ppi, ko‘prik, to‘qimoq, so‘zlik kabi.
Rus tili orqali o‘zlashgan tort, tok, kubok, bochka, nota kabi so‘zlardagi o unlisi o‘zbekchada o‘ga moyil aytilsa ham, asliga ko‘ra o yoziladi. Lotin yozuviga asoslangan alifbomizga ko‘ra mo‘tabar, mo‘tadil, mo‘jiza kabi so‘zlarda o‘ unlisidan keyin tutuq belgisi qo‘yilmaydi, ammo o‘cho‘ziqroq talaffuz qilinadi
QO‘SH UNLILAR
Arab-fors tilidan o‘zlashgan so‘zlarda unli tovushlar yonma-yon va qo‘shaloq holda kelishi mumkin. O’zbek tili me’yorigaasosan qatorunlilar oa, ao, ia, ai, io, aa tarzida keladi. Masalan:
A) faoliyat, faol, jamoa, itoat, shoir, majmua,memuar, voqea, doimo, mushoira.
B) badiiy, inshoot, matbaa, mudofaa, mutolaa, manfaat, murojaat, taalluqli, taassurot, taassuf.
I. Manfaat, matbaa, mutolaa, mudofaa, murojaat, mutaassib, taajjub, taalluq, taassub, taassurot, taassuf.
II. Faoliyat, faol, maorif, jamoa, ziroat, soat, kakao, itoat, qiroat, badiiy, shoir, shuaro, baobro‘, inshoot,
majmua, memuar, nainki, acuum, voqea, doimo, doimiy, dialog, fojia, mushoira
UNDOSHLAR TALAFUZI VA IMLOSI
B—P UNDOSHLARI
B(b) harfilab-lab, portlovchi, jarangli undosh tovushni ifodalaydi. So‘z o‘rtasida va asosan, so‘z oxirida jarangsizlashib p tarzida aytilsa ham doimo b yoziladi. Masalan: sabab-sabap, javob-javop, zarb-zarp, mubtalo-muptalo, ibtido-iptido kabi.
P(p) harfilab-lab, portlovchi, jarangsiz undosh tovushni ifodalaydi. Bu tovush ko‘pincha b va f undoshlari o‘rnida talaffuz qilinsa ham, asligako‘ra b va f yoziladi.Qarang: kelib-kelip, g‘arb-g‘arp, insof-insop, ulfat-ulpat kabi.