O‘zbek adabiyoti tarixi (Eng qadimgi davrlardan XV asrning hirinchi yarmigacha)

Eng bangi fururu ba xudat fikre kun,
Bo harki rasnu kalla xush.ki nanamoyi”.
(Ey yuzsiz bang, o‘zing bir o‘ylab ko‘r, axir, sen kimga yaqinlash- magin, uni aqldan ozdirasan).
Bang eshitgach, bu so‘zga ko‘nglinda tug‘ulub, o‘zidan
to‘ngulub. dedi: “Sen odim mcning mazammatimg‘a* mashg‘ulsen va mazallatimg‘a* mash’uf* jamoatiki seni halol derlar - xarom. Agar di- yonatdin alarg‘a buyi bo'lg‘ay va toifaeki, seni muboh derlar. Ajab, agar amonatdin alarg‘a range bo‘lg‘ay. Seni ichgan mudom balo va dom osti- da va muhtasib dastida. Meni yegon kishiga hech nima yo‘q, hazl varaq- ni ochib, qami to‘q, kula-kula, sening bobingda o‘qur. Misra’:
Ki kas mabod zikirdori nosavob xijil
(Kishi nosavob qilmishidan xijolat boimasin).
Hoi bu turur, sen o‘zungni mendin ortuq tutarsen. Nazm:
Sen emdi rozi bo‘lg‘il sar basarg‘a,
Tarozitek bosh endur tek turarg‘a.
To'Iin oykim kamolin qilsa izhor,
Bo‘lur nuqson iligiga giriftor”.
Chog‘ir eshitgach, mutag‘ayyir bo‘lib dedi: “Agarchi zohirda hay’atimiz muxoliftur. Ammo botinda holatimiz muvofiqtur.” Vale sen qaydau men qayda?! Mening xosiyatim yuzni qizartmoqturu sening oda- ting sarg‘aytmoq. Nazm:
Kimiyo xonand onon kaz xirad begonaand,
Rost mego‘yand ore, chehrahoshon chun zarast”
(Aqldan begonalar kimyo deb ataydilar. Rost aytmishlar albattaki, ulaming yuzlari zardur (sariqdur).
Bang eshitgach, mutafakkir* bo‘lib, dedi: “Sen mening xosiyatim- din g‘ofilsen va mohiyatimdin qosir; ne qilib tonig‘aysen va ne bilib to- nig'aysen. She’r:
Ro‘yi zardam raqib nashinosad,
Har chi, donand ki, za’faron chi buvad”
(Sarg‘aygan yuzimni raqib bilmaydi, za’faronning nima ekanligini eshak qanday bilsin?!)
Bu holatda Bol Chog‘imi so‘r keldiki, hammashrab edi va hamdam- li davosin qilur erdi. Nazm:
Chog‘ir tedi: meni sen so‘rma, cy Bol