O‘zbek adabiyoti tarixi (Eng qadimgi davrlardan XV asrning hirinchi yarmigacha)

Boshad ey dilki, dari maykadaho bikushoyand,
Girehi kori furubastayi mo bikushoyat
(Ey ko‘ngil, koshki mayxonalar eshigini ochsalar edi, yurishmay qolgan ishimiz tugunini mayxonalarda yechsalar edi).
Xusrav Dehiaviy xud sarih* qilibtur:
Be lalu zumurrad notavon xurram bud,
Chun la’l naboshad, ba zumurrad, sozem
(La’lsiz, zumradsiz xursand bo‘lish mumkin emas. Agar la’l bo‘lmasa, zumrad bilan ko‘ngil ochaylik).
Muqarrardur va mahfil ulki seni la’l atasalar, meni zumrad o‘qurlar va har yerdaki seni suv desalar, men o‘t derlar va har majlisdaki seni Ilyosg’a nisbat qilsalar, meni Xizrg‘a tashbih qilurlar va har maqomda- kim, oshiqlar sening shaklingni ma’shuq labiga mengzalurlar, mening rangimni mahbub xattig‘a o‘xshaturlar, sening mendin orlanmog‘ing bag‘oyat bema’nidur. Men seni agarchi yaxshi bilmon, vale yaxshi bilur- men - andoqkim aytibturlar. Nazm:
Ey duxtari roz, tu porsoyi mafurush!
Kas nist ba olam ki, turo nanihodast
(Ey uzum qizi, sen xudojolylik to‘g‘risida safsata sotma. Olamda hech bir inson yo‘qki, seni ko‘rmagan bo‘Isa).
Albatta to sening ayog'ingni ko‘tarmaguncha, yoronlar lazzat qd- maslar”.
Chog‘ir eshitgach, qoni qaynab infioldin qizorib dedi: “Bu ne dandonzanlikdur*? Po‘st-po‘shlar qo‘ynida ulg‘ayg‘on, ko‘p zanax* urma va tek turkim, jur’adondin* chiqincha seni abnon qilurmen. Sen bir o‘tsenki, majmu’ e) sening ilgingdin kuyubturlar. Har kimki sanga o‘grandi - o‘rtandi. Bu fanda sehr qilursenki, odamiyni bir damda es- hak etarsen. Fahmning og‘ir qilg‘uchisi va vahmning zohir qi1g‘uchisi. Misra’:
Kimki ko‘brak yer seni, bo‘lur eshak.
Andoqki aytibturlar. Nazm:
Har kaski alafvar xo‘rad xar gardad
(Kimki o‘tyesa, u eshak bo‘ladi)
Va shaklning tag‘i eshak tezakiga o‘xshar borchadin nozukroq bu- kim, bukun va bardam bila tilarsenkim, bayt: