O‘zbek adabiyoti tarixi (Eng qadimgi davrlardan XV asrning hirinchi yarmigacha)

Tezak yanglig‘ quyushqong‘a qisilib,
iQush otlig‘lar bila yo‘l teng yurusang.
Va sen bag‘oyat shum giyohdursen. Nazm:
Kishikim bir sening yuzungni ko‘rdi,
Ul o‘zgayaxshilik yuzini ko‘rmas.
Ey lavandlar* sarmoyasi* va ey tanandlar* piroyasi*, ey bad sbakl tegdoni va ey badbaxt otashdoni, chustu cholok* yigitlami kohil* va tan- bal qilg'on sen. Chandin odami va odamizodlami qaro yerga yog‘durg‘on sen.
Misra’:
Ilohiki tuxmun qurig‘ay sening.
Bang eshitgach tedi. Misra’:
Jono, zi jamoli xesh ogoh nayi
(Jono, o‘z jamolingdin ogoh elmassan).
Qolibon ul bir necha baytni eshitmaytursenki, sening haqingda ay- tibturlar.
LQit’a:
Sarmoyayi fasodu kalidi dari sitam,
Behi daraxti fitnau tuxmi niholi g‘am.
Bunyodi har palidiyu qonuni har badi, Anjomi har shaqovatu og‘ozi har nadam.
Asli fasodu arbadvu xasmi mulku mol,
Nuqsoni aqlu dinu baloyi zaru diram.
Dar zar’i shar’ otashu dar chashmi aql xos,
Bodi dimog‘i naxvatu obi ruhi sitam.
Xamri palid donki, buvad oxirash fasod,
Jome azu chu xurdi, agar xast jomi Jam
(Fasod sarmoyasi, sitam cshigining kaliti, fitna daraxtining ildizi, g‘am niholining urug‘i. Har qanday palidning bunyodi, har qanday yo- monlikning qonuni, har qanday baxtsizlikni zohir qiluvchi, har qanday afsuslanishlarni boshlab beruvchi. Asli fasod, urush va janjallarni uyush- tiruvchi, molu mulk xasmi. Aql va din nuqsoni, pul va oltin balosi shariat oidida otash. Aql ko‘zi oidida xok, g‘ururlik dimog‘ining yeli, sitam ru- hining achchiq so‘zi. May bir paliddurki, oxiri fasoddur. Ichsang hamki sen bir piyola hatto Jamshid jomidan).
Meni ta’riz bilan tashni qilursenkim, elni eshak etarsen. Elni bilmon, bore seni eshak eta bilurmen. Aning uchunkim, seni xamr derlar, hamin- ki o‘rtang yorib, zamini mimini ichingdin chiqorsam, “xar” bo‘lursen va mundin ortuqroq qoyurushsam, “tar” bo‘lursen.
Chog‘ir eshitgach jo‘sh va xurush etib, tedi: “Ey ko‘ki kesilgur, sen yozilarda o‘z boshing bilan o‘lg‘oyg‘onsen. Ko‘p ko‘rmagan va ham odame sening sarvaqtingga* tushmaydurkim, seni xabardor qilsa, bu shoxi noshikastaligingdindurki, har kim tepar seni chidagincha yanchar va sening uchun aytibturlar. Bayt: