Otmning nomi va joylashgan manzili

Zarba byerishda to’pning uchib chiqish tyezligi va qo’l panjasining hissasi o’rtasidagi bog’liqlik (S.I, Doroxov, 1983)

O’yinchi amplu-asi	O’yinchi malakasi	Zarba-lar soni	To’p Xo’rta Xmaks. Xmin	Bilak, m/s	Qo’l panja si his-sasi, m/s	Koryellyatsiya koef-fitsiyenti
Yarim o’rta	SU	8	24,4 25,9 22,7	14,6 17,3 11,3	9,8±2,8	0,595
O’rta	XTSU	9	14,6 17,4 12,2	10,7 11,9 8,6	2,9±1,4	0,879
Chiziq- dagi	XTSU	6	18,4 20 17,3	10,8 11,7 9,3	7,7±1,3	0,7

Sport o’yinlari tajribasi shuni ko’rsatadiki, zarba byerilgandan so’ng to’pning yuqori tyezligi himoyachilar va, ayniqsa, darvozabonga qo’shimcha qiyinchiliklar tug’diradi. Shuning uchun darvozaning ishg’ol etilishi ehtimolini oshirish omili hisoblangan zarbaning shiddatini takomillashtirishga katta e’tibor byeriladi. Tabiiyki, agar zarba shiddati (va, buning natijasida, to’pning uchish tyezligi) ma’lum miqdordagi mashg’ulotlarning maqsadiga aylansa, unda ushbu maqsadga erishishni nazorat qilish zaruriyati tug’iladi. Buning uchun bu tyezlikni o’lchay bilish lozim. Ilmiy maqolalarning tahlili shuni ko’rsatadiki, gandbolda mazkur masala bo’yicha uzoq vaqtdan byeri shug’ullanib kyeladilar, lyekin yuqori malakali sportchi tomonidan bajarilgan zarbalardan so’ng to’pning uchish tyezligi to’g’risidagi ma’lumotlar bir-biriga zid.
Turli tadqiqotlarda zarbalar bir xil sharoitlarda markaziy hujum zonasidan turib, sakrab yoki tayantb bajarilishiga qaramasdan, shunday vaziyat yuzaga kyelgan.
Sakrab turib zarba byerishda to’pning uchish tyezligi A.N. Danilov ma’lumotlariga ko’ra (1973) 35,7±0,5 m/s ni, S.I.Do-roxovnikiga ko’ra (1983) 25,8 m/s ni. V.P. Ivashchyenkonikiga ko’ra (1982) 23-33 m/s ni tashkil etdi.
Agar zarba tayangan holda bajarilgan bo’lsa, to’pning uchish tyezligi quyidagiga tyeng dyeb aniqlangan: A.N. Danilovda 36,4±0,7 m/s, S.I. Doroxovda-27,2 m/s, V.P. Ivashchyenkoda 25-35 m/s, I.V. Pyetrachyevada (1986) ham tayanib, ham tayanmagan holda zarba byerishda bir xil tyezlik aniqlangan 30-31 m/s.
Bunday vaziyat to’pning uchish tyezligini qayd qiluvchi usuliyatlar o’rtasida tafovut borligi va qisman ularning yaxshi takomillashmaganligi bilan tushuntiriladi. Shuning uchun kinyematografiya yordamida qayd qilish usuliyatidan foydalangan holda zarba byerishda to’pning uchish tyezligi hamda boshqa kinyematik tavsiflarning kattaligini aniqlash maqsadida tadqiqot o’tkazish zaruriyati yuzaga kyeladi.
Tajribada biz tomonimizdan qo’llanilgan yuqori tyezlikda kinoga olish yordamida to’p bilan zarba byerish tyezligini qayd qilish usuliyati uning qiymatlarini aniq byelgilashga imkon yaratdi. Ular tayanib zarba byerish uchun 26,75-33,3 m/s, tayanmagan holda zarbalar byerish uchun 25,12-29,93 m/s sarfladilar, maksimal qayd etilgan tyezlik 35,74 m/s.
Zarba byerilgandan so’ng to’pning uchib chiqish balandligiga asosan sportchining gavda uzunligi aniqlanadi. Lyekin to’pning uchib chiqish balandligi va turli o’yinchilarning bo’ylari o’rtasidagi farq 21 sm dan 33 sm gacha atrofida bo’ladi. Bu gandbolchilarning o’yindagi vazifalari (ampluasi) bilan tushuntiriladi. Orqa chiziq o’yinchilari tayanmagan holda zarba byerishda mumkin qadar baland (raqib «bloki» ustidan to’pni oshirib o’tkazish maqsadida) sakraydilar.
Qanotdagi o’yinchilar esa, S.I. Doroxov (1983) ma’lumotlariga ko’ra 99% zarbalarni o’tkir burchak ostida tayanmagan holda bajaradilar. Ular, odatda, darvozaga juda yaqin kyelish maqsadida yoki oldinga sakraydilar, yoki hujumchi tomonga tashlangan darvozabon ustidan to’pni oshirib tashlash maqsadida yuqoriga sakraydilar. Himoya-chilarning yaqindan qurshovida turgan chiziqdagi o’yinchilar 80% gacha zarbalarni tayangan holda bajaradilar. Shunday qilib, bu yerda musobaqa faoliyatidagi individual xususiyatning zarbani bajarish usuliga ta’sir etishi yaqqol ko’rinib turibdi.