Otkir hoshimov

52
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qoshini xiyol chim irib, tabassum qilib turgan surati 
allaqachon ham m aga tanish b o ‘lib qolgan, afishalarga 
nom i o ‘qlog‘iday harflar bilan yozilib chiqar edi.
U pardozxonaga kirib,  zini yana bir m arta kzguga 
soldi-da, torini k tarib qaytib chiqdi.
Sahna pardasi sekin-sekin ochila boshladi. Zaldagi 
katta qandil o ‘chdi. C hekka-chekkadagi eshiklar ustida 
yonib turgan qizil chiroqlargina qoldi.
K onferansye e ’lon qilgandan keyin A lim ardon sahna- 
ga chiqdi. K ungurador shiftlar qarsak sadolaridan titrab 
ketdi, butun zal hayajondan larzaga keldi. A lim ardon har 
tarafga qarab ta ’zirn qildi. O lqishlar yana ham kuchayib 
ketdi. Shu ko‘yi besh m inutgacha to ‘xtam adi.
A lim ardon torini ko‘ksiga bosib, tom oshabinlarga 
zim dan qarab q o ‘ydi. G ‘ira-shirada hayajondan qizargan 
c heh ralar ko‘rinadi, orqa qatordagilar o ‘rnidan turib ket- 
gan, ham m a baravar chapak chaladi.
T o r sadolari >uraklarni zirillatib tilga kirganidan 
keyingina zal sekin-sekin tinchiy boshladi. 0 ‘sha onda- 
yoq A lim ardonning tiniq ovozi osuda parvoz etdi:
... 
R a ngina m ni sariq qilgan u l qalam qoshi...
U k zlarini xiyol yum ib olgancha q o ‘shiqni zavq 
bilan aytdi. Ashula tugam asidanoq zal titrab ketdi. 
U ning sahnadan jilishiga hech y o ‘l q o ‘ymasdilar.
K onsert oxirlab qolganida u charchadi. Goshi qizib, 
to r simlari uzra surilgan barm oqlari zirqiray boshladi. 
A m m o ikkinchi b o ‘lim tam om bo ‘lgunicha ham hech 
kimga gal berm adi. Bisotidagi yangi q o ‘shiqlarning ham - 
m asini aytdi. U ning dilrabo ovozida goh vasl quvonchi 
yangrar, goh hijrori iztiroblari ingrar, goh shodon hazil 
ohanglari m avjlanardi.
N iho yat, konferansye konsert tam om b o ‘lganini 
e ’lon qildi. U tom oshabinlar bilan xayrlashish uchun 
sahnaga chiqqanida ham m ayoq yana dengiz toshqiniday 
guvullab ketdi.
Sahna chetidagi zinadan guldasta ko‘targan qator 
odam lar chiqib kelishardi. Eng a w a l uning oldiga kat- 
takon guldasta k c ‘targan chiroyli juvon yetib keldi. 
A lim ardonni q u ch oq iab , q o ‘liga gul tutqazdi. Shu 
ondayoq u chakkasida ayolning titroq issiq lablarini
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tuydi. D im og‘iga allaqanday xushbo‘y atir isi gupillab 
urildi.
A lim ardon qayrilib qaraguncha, boshqa odam lar uni 
o ‘rab oldi. U quchog‘iga t lib, ko ‘z o ‘ngini to ‘sib qol- 
gan gullarni qayerga q o ‘yishini bilm as, shu topda 
oyog‘ining tagigacha gulga to iib ketgan edi.
Parda yopilganidan keyin gullarni konferansye qizga 
topshirdi-da, nim qorong‘i, to r y o ia k d a n o ‘tib hovliga 
chiq di. 
G alstu g in i y echib, c h o ‘ntagiga so ld i-d a , 
yoqasidagi tugm alarini tushirib, nam xush kuz havosidan 
to ‘y ib -to ‘yib nafas oldi.
Asfalt y o ia k la r qorayib qolganini, shivalab yom g‘ir 
yog‘ayotganini shundagina bildi.
Poshnalari bilan q o ro n g ‘i su k u n atn i charsillatib 
titratgancha y o ia k d a n o ‘tib, bog‘ chekkasidagi tem ir 
panjara oldiga keldi. Panjaraning pastak eshikchasini 
ochib ichkari kirdi-da, “Volga”sining m otorini gurullat- 
di.
A lim ardon m ashina haydashni m aktabda o ‘qib yur- 
gan kezlaridayoq am ak isid an o ‘rganib olgan edi. 
0 ‘shanda g‘alati ishlar b o ig a n d i.
Bir yili kolxoz raisi, boshida eri y o‘q, deb uning 
onasini a n h o r yoqasidagi katta boqqa qorovul qilib 
q o ‘ydi. 0 ‘sha yili uzum yaxshi b o id i. Yozda A lim ardon 
har kecha katta bog‘da yotib qolardi. Bir kecha chayla- 
da uxlab yotganida amakisi uyg‘otdi: “ D arvoza yonida 
m ashina turipti. U zum larning yaxshi-yaxshisidan tanlab 
u z...” — dedi. A lim ardon endi o g iz ochm oqchi edi, 
amakisi gapirtirm adi: “ Aytganim ni qilavergin, m ashina 
haydashni o ‘rgatam an” . Ikkovlari q o ic h iro q yoqib, 
ishkomga kirishdi. Amakisi m ashinani haydab ketar 
ekan, tayinladi: “ H ech kimga aytm a. Velosiped olib 
beram an!”
0 ‘sha kundan boshlab A lim ardonning ishi yurishib 
ketdi. U onasi uyda qolgan kechalari amakisi bilan 
ishkom oralab, kunduzlari “ G A Z -5 1 ” ning kabinasidan 
chiqm aydigan b o id i.
0 ‘sha yil kuzda u yettinchi sinfga soat taqib, 
velosiped m inib boradigan b o id i.
Kelgusi yil yozida A lim ardonning yana om adi keldi. 
A m m o endi u pishiq b o iib qolgan edi. Am akisidan 
uzum haqining yarmisini talab qiladigan b o id i. H am m a
^ • V * 54
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ish silliq borayotgan edi-yu, kuzda lop etib amakisi 
qam alib ketdi. A lirnardon am akisining shaltog‘iga o ‘zi 
ham toyib ketishidan q o ‘rqardi. Xayriyat, hech nim a qil- 
m adi. Lekin endi ularni katta boqqa yaqin y o la tm a y
q o ‘yishdi. Q iziq, am akisi o ‘n yilga qam alganini eshit- 
ganida achinm adi ham . B ahonada o ‘zining bir nim alik 
b o ‘lib qolgani, m ashina haydashni o ‘rganib olganiga 
suyundi.
Y aqinda “Volga” sotib olganida, o ‘shanda m ashina 
haydashni o ‘rganib q o ‘ygani yana q o ‘l keldi. N aridan- 
beri haydovchilik kursini bitirib guvohnom alik b o ‘lib 
oldi. U yangi uylanganida M uqaddam ni qanchalik 
yaxshi k rgan bo ‘l:>a, endi m ashinasini ham shunchalik 
suyardi. H ozir ham faralam ing yorqin nurida asfalt 
yo‘lkani yoritib, m ;ishinani avaylab katta k o ‘chaga olib 
chiqdi. T eatrd an qaytayogan tom oshabinlar t dasini 
yorib o ‘tib, shiddat bilan yelib ketdi.
M uyulishga yetganda ikki qavatli uy oldida turgan 
oqish “V olga”ni k o‘rdi. M ashinaning eshigi ochilib, oq 
xalat kiygan kishi tu shd i-da, kafti bilan chiroqdan 
ko‘zini pana qilib chekindi. “Tez yordam ” ekan, deb 
o ‘yladi A lim ardon yo‘ldan ko‘z uzm ay borarkan. Bir 
lahzada chetlab o ‘tishni o ‘yladi-yu shu ondayoq fikridan 
qaytdi. Tezlikni pasaytirm asdan yelib boraverdi. lkkala 
m ashina yonm a-yon kelganida y o ‘l rtasidagi halqob 
suv sachrab ketdi. A lim ardon “Tez yord am ”ga yopishib 
turgan kishining xalati rasvo boMganini, orqadan q o ‘l 
siltab allanim a deb koyiganini ko‘rib qoldi. Lekin parvo 
qilm adi. “Jo n kerak boMsa chetroq tu rsin -d a!”
4
> * *
A nvar B o‘stonga qanday kelib qolganini o ‘zi tush un - 
masdi. Kim bilsin, baiki o ‘tm ish xotiralari bilan xayr- 
lashish uchundir...
Q orong ‘i tushib qolgan, havo bulut, yurakni qon qilib 
boruvchi kuz yom g‘iri boshlanay-boshlanay deb turadi. 
U qishloq k chalaridan o ‘tib borarkan, ham m ayoq 
o ‘zgarib ketganini 
k o ‘rdi. A w alg i 
egri-b u gri to r 
k chalar o ‘rnida yangi asfalt y o ‘l ochilgan, q ato r-q ato r 
sim yog‘o chlar c h o ‘zilib ketgan edi. N egadir unga qish- 
loqning ancha  zgarib qolgan yangi m anzarasi yoqm a- 
di. A w algi bog‘-ro g ‘lam ing ko‘pi yo‘q boMib ketibdi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Kishining nafasini qaytaruvchi shah ar havosi sezilib 
qolibdi. Bir paytlar o ‘zining bolaligi  tgan hovli o ‘m ida 
to ‘rt qavatli uy qurilibdi. Y ong‘oqzor y o ‘qolib ketibdi.
U ko‘cha chetidan sekin-sekin yurib borarkan hozir 
M u q ad d am n i k o ‘rishini bilar, am m o qay h o latd a
uchratishni, o ‘zini k rganda uning qanday ahvolga 
tushishini ta sa w u r eta olm as edi.
H ar odam da ham boshqa hech kim da topilm aydigan 
biron fazilat b o ‘larkan. U E ’tibordan — o ‘sha onasi ko ‘p 
eslaydigan qizdan M uqaddam da y o ‘q bir fazilatni topdi. 
E ’tibor Y adro institutida ishlar, o ‘zining jiddiyligi, oqila 
qiz ekanligi bilan Anvarga yoqqan edi. A nvar bu qiz 
 zini yaxshi k o‘rib qolganini bilar, am m o o ‘zi uni 
^evadimi, yo‘qm i, bilolmas edi... Bari bir, endi ham m a 
narsa hal b lgan, o rtiqcha ikkilanib o ‘tirishning hojati 
yo‘q edi.
U xayol bilan A lim ardonning eshigiga kelib qoldi. 
A lim ardon yangi uy solganini eshitgan, am m o bunchalik 
deb o ‘ylam agan edi. Pishiq g ‘ishtdan boloxonador qilib 
solingan kattakon uy qaddini baland tutib turar, dera- 
zalariga tem ir panjaralar to ‘silgan edi.
Anvar peshtoqida chiroq yonib turgan jim jim ador 
darvoza otdiga yetganida, birdan yuragi gupillab ketdi. 
Shundagina ko‘nglining bir chekkasida kul bosib yotgan 
c h o ‘g‘ ham on o ‘chm aganini, bu yerga bekor kelganini 
angladi. A m m o ichki bir kuch — M uqaddam ni ko‘rish 
orzusim i, boshqa bir narsam i, m ajbur etdi-yu, eshikni 
taqillata boshladi. Keyin darvoza chekkasida oppoq tug- 
m acha turganini ko‘rib qoldi-da, hijolatdan esankirab 
tugm achani bosdi.
Ichkaridan kalishning shap-shap etgan tovushi dar- 
vozaga yaqinlashdi. Z um o ‘tm ay ayol kishining tovushi 
eshitildi
— M ardon aka...
“ M uqaddam !” — A nvar yuragining allaqayerida 
nozik bir tor jaranglab ketganini sezdi. “ N ega keldim? 
M ayna b o ‘lganimi? Yo m aqtangani, qasos olganim i?”
U tom og‘i qurib, yutinolm ay qolganini, lablari o ‘z- 
o ‘zid an 
pirp iray 
b o sh lag anin i 
p ay q ad i-y u , 
q a t’iy 
pichirladi:
— Ketish kerak!
Y o‘q, u kechikkandi. D arvoza ichiga o ‘rnatilgan 
eshik g‘ iyqillab ochildi.
*