Основные законы и понятия химии

Atomning absolyut massasi— (mа)

• Vodorod mа (Н) = 1,674 • 10-27 кg, Kislorod mа (О) = 2,667 • 10-26 кg, Uglerod mа (С) = 1,993 • 10-26 кg.

• 1961 yildan boshlab atom massasining birligi sifatida uglerod birligi qabul qilingan, bu uglerod 12, ya’ni 12С izatopi atom massasining 1/12 qismiga teng va u quydagicha hisoblab topiladi
• 1 а.м.б = КГ

• Atomning massa birligi

Nisbiiy atom massa (Аr) Elementning tabiiy izatoplari tarkibidagi atomi o’rtacha massasining uglerod 12С atomining 1/12 qismi nisbatiga teng kattalik kimyoviy elementning nisbiiy atom massasi Аr deyiladi.

• .
• . Ar(H)=
• Ar(O)=

• 1) Moddaning kimyoviy jixatdan bo‘linmaydigan eng kichik zarrachasi – atom deb aytiladi. Bir turdagi atomlar kimyoviy element deyiladi. 2) Tabiatdagi moddalarning turli – tumanligi kimyoviy elementlar atomlarining o‘zaro turlicha birikishi bilan izohlanadi. 3) Atomlar o‘zaro birikib molekulalar hosil qiladi. Molekula – ayni modda tarkibini va xossalarini ifodalovchi eng kichik zarrachadir. 4) Moddalar o‘z tarkibiga ko‘ra oddiy va murakkab bo‘lishi mumkin. 5) Molekula va atom uzluksiz harakatda bo‘ladi. 6) Kimyoviy reaksiya vaqtida o‘zaro ta’sirlashuvchi moddalar molekulalari saqlanmaydi, atomlar saqlanadi va molekula tarkibidagi atomlar qayta guruhlanib yangi molekulalar hosil bo‘ladi.

• Atom – molekulyar ta’limotning hozirgi zamon talqini quyidagicha:

• LAVUAZE – LAPLAS QONUNI
•  
• Asoschisi: XIX asr, fransuz olimlari A.Lavuaze va Laplas.
• Qoidasi: Biror murakkab modda oddiy moddalarga parchalanganda yutilgan (ajralgan) energiya, shu murakkab modda oddiy moddalardan hosil bo‘lganda ajralgan (yutilgan) energiyaga teng bo‘ladi.
• Masalan: 2H + O = H2O + 2000oS H2O = 2H + O – 2000oS
• GESS QONUNI
•  
• Asoschisi: 1840 yil Gess.
• Qoidasi: Kimyoviy jarayonning issiqlik effekti, jarayon bir etapda yoki bir necha etapda borishidan qat’iy nazar bir xil bo‘ladi.
• Masalan: Pb + S + 2O2 = PbSO4 + 219,5 kJ
•  
• Pb + S = PbS + 22,5 kJ
• PbS + 2O2 = PbSO4 + 197 kJ
•  
• Qo‘rg‘oshin (II) sulfat bir etapda hosil bo‘lganda 219,5 kJ energiya ajralgan. Qo‘rg‘oshin (II) sulfat ikki etapda hosil bo‘lganda ham umumiy 219,5 (22,5 + 197) kJ energiya ajralgan.
•  

• Foydalanilgan adabiyotlar:

• Anorganik kimyo (nazariy asoslari-2000yil) [N.A. Parpiyev, X.R.Raximov, A.G.Muftaxov]
• 2. Anorganik kimyo (2003) [N.A. Parpiyev, X.R.Raximov, A.G.Muftaxov]
• 3. [Basic training in chemistry (Steven Hoenig)- 17,37-38 bet]
• 4.[Inorganic chemistry {second edition} (P.A.Cox) 12-21 bet]
• 5. [Introduction to Inorganic chemistry (Peter G.Nelson) 10-50 bet]