Основные законы и понятия химии

Allatropiya xodisa

• Kimyoviy element
• Кислород О
• Углерод С
• Фосфор Р

• Allotropik hodisasi
• O2 — кислород,
• О3 — озон
• Графит, олмос, сажа, карбин, фуллерен
• Р2, Р4 (оқ, қизил, пушти ва қора).

• VALENTLIK – ayni bir element atomlarining muayyan sondagi boshqa element atomlarini biriktish qobiliyati. Valentlik tushunchasini Eduard Frankland 1854 yil fanga kiritgan. Valentlik – lotin tilidan olingan bo‘lib, kuch degan ma’noni anglatadi. Elementlarni valentlik hosil qilish imkoniyatiga qarab;
• 1) O‘zgarmas valentli elementlar – har doim bir xil valentlik namoyon qiladigan,
• 2) O‘zgaruvchan valentli elementlar – birikmalarda har xil valentlik namoyon qiladigan elementlar guruxlariga bo‘lish mumkin.

• 1) Birinchi guruh elementlari birikmalarida bir valentlik namoyon qiladi:
• Mis (Cu) – bir va ikki, Oltin (Au) – bir va uch.
• 2) Ikkinchi guruh elementlari birikmalarida ikki valentlik namoyon qiladi:
• Simob (Hg) – bir va ikki.
• 3) Uchinchi guruh elementlari birikmalarida uch valentlik namoyon qiladi:
• Talliy (Tl) – bir va uch.
• 4) To‘rtinchi guruh elementlari birikmalarida ikki va to‘rt valentliklar namoyon qiladi:
• Uglerod (C) – uch va to‘rt.
• 5) Beshinchi guruh elementlari birikmalarida uch va besh valentliklar namoyon qiladi:
• Azot (N) – ikki, uch va to‘rt.
• 6) Oltinchi guruh elementlari birikmalarida ikki, to‘rt va olti valentliklar namoyon qiladi:Kislorod (O) – ikki va uch (to‘rt ham bo‘lishi mumkin), Xrom (Cr), Molibden (Mo) – ikki, uch va olti.
• 7) Ettinchi guruh elementlari birikmalarida bir, uch, besh va etti valentliklar namoyon qiladi: Ftor (F) – bir, Marganets (Mn) – ikki, uch, to‘rt, olti va etti.
• 8) Sakkizinchi guruh elementlari birikmalarida ikki, to‘rt, olti va sakkiz valentliklar namoyon qiladi: Geliy (He), neon (Ne), argon (Ar) – valentlikka ega emas, Temir (Fe) – ikki, uch va olti, Nikel (Ni), Kobalt (Co) – ikki, uch va besh.

• Elementlar quyidagicha barqaror valentliklar nomoyon qiladi

• MURAKKAB MODDALAR – molekulasi har xil atomlardan hosil bo‘lgan moddalar. Masalan: H2O – suv (distillangan), C12H22O11 – shakar, H2SO4 – sulfat kislota, CO2 – karbonad angidrid, CH4 – metan, NH3 – ammiak, CaCl2 – kalsiy xlorid, KON – kaliy gidroksid va h.z. Murakkab moddalar anorganik va organik moddalarga bo‘linadi. Murakkab moddalar 2 ta sinfga bo‘linadi: Anorganik moddalar va organik moddalar sinflari. Anorganik moddalar 5 guruxga bo‘linadi: Oksidlar, Kislotalar, Asoslar, Tuzlar, Binar moddalar. Organik moddalar asosan 2 katta guruxga bo‘linadi: Ochiq zanjirli birikmalar va YOpiq zanjirli birikmalar sinflari.