O’simliklar fiziologiyasi

Yosh o‘zgarishlari 
Embriogenez.
Urug‘langan hujayra-zigota, hosil bo‘lganidan so‘ng, urug‘murtakdan urug‘, 
tugunchadan esa meva hosil bo‘ladi. 
Zigota.
Yuksak o‘simliklarda zigota changchi spermiylarining (erkak gametofitlari), murtak 
xaltachasining tuxum hujayrasi (qiz gametofitlari) bilan qushilishi natijasida hosil bo‘ladi. Tuxum 
hujayraning o‘ziga xos xossalaridan biri bu uning hujayra devoriga ega emasligi hamda boshqa xujayralar 
biron plazmodesmolar orqali bog‘lanmaganligidir.

---

O’simliklar fiziologiyasi
149 
Tuxum hujayra ikkita sinergidlar bilan o‘ralgandir. Sinergidlar xemotrop-moddalarni ajratadi. Bu 
esa o‘z navbatida chang naychasining o‘sishini boshqaradi. Uning pastki tomoni yemirilgan bo‘lib 
sinergid va chang naychasi ichidagi moddalar tuxum hujayrasi va markaziy hujayra oralig‘iga tushadi. 
Markaziy hujayraning ham shu joyida hujayra qobig‘i bo‘lmaydi. Murtak o‘z rivojlanishi davomida bir 
nechta ketma ket keluvchi rivojlanish bosqichlarda o‘tadi. Ko‘pchilik ikki pallali o‘simliklar uchun bular 
proembro, globulyar, o‘zaksimon, torpedosimon va yetilish bosqichlaridan iborat. 
Qo‘sh urug‘lanish sodir bo‘lgandan so‘ng urug‘langan tuxum hujayrasi (zigota) bir muncha vaqt 
bo‘linmasdan tinchlik holatida bo‘ladi. Bu vaqt davomida RNK sintezi ko‘payadi, markaziy vakuolaning 
hajmi oshadi. Keyinchalik bu vakuola mayda vakuolachalari bo‘linib ketadi. Shuning uchun ham bu 
davrni tinim vaqti deb emas. Balki urug‘lanish tufayli bo‘ladigan tuxum hujayraning boshlang‘ich 
faollanish bosqichi deb qarash mumkin. So‘ngra murtak xaltasining markaziy hujayrasi triploid yadrosi 
birinchi bo‘lib bo‘lina boshlab va endosperm shakllana boshlaydi.
Endospermning rivojlanib shakllanishi uchun 1SK va sitokinin zarurdir. Ushbu gormonlar 
nutsellusdan va plasentdan (urug‘ko‘rtakning urug‘murtak devoriga birikkan joyi) keladi. 
Zigotaning bir necha marotaba bo‘linishidan keyin hujayralar bir qator ko‘rinishdagi ipsimon 
shaklga ega bo‘ladi va ular