O’simlik to‘qimalari. To’qimalar Tuzilish va funksiyalari

Uchki (apikal) meristema poya, ildiz va ularning yon o’qlarining uchida joylashgan (3-rasm). Uchki meristema konussimon shaklda bo’lib, uni odatda o’sish nuqtasi deyiladi. Unda bo’linish xususiyatiga ega initsial (lot. initsialus-boshlang’ich degani) hujayralar bo’ladi. Bu meristema hisobida organlar doimo bo’yiga o‘sib turadi. Apikal meristemaning tuzilishi turli organlarda har xil. Poya va ildizda o’sish konuslarining tuzilishi bir-biridan farq qiladi. Masalan, Poya apeksi ekzogen usulda o’sib undan barglar va yon novdalar hosil bo’ladi. Endogen usulda o’sadigan ildiz apeksi barglar va yon novdalar hosil qilmaydi. Uldizning nozik uchki meristemasi qincha bilan o’ralgan. Uning o’sish konusida uch turdagi hujayralar guruhini ajratish mumkin: tashqi (dermatogen), o’rta (periblema) va ichki (pleroma).

Dermatogen qatlami hujayralarning anticlinal, ya’ni o’sish konusi yuzasiga nisbatan perpendikulyar bo’linishi natijasida keyinchalik ildizning birlamchi qoplovchi to’qimasi kelib chiqadi. Periblema qavati bir necha qator hujayralardan iborat bo’lib, uning hujayralari periklinal, ya’ni o’sish konusi yuzasiga nisbatan parallel bo’linadi va ulardan asosiy to’qima hosil bo’ladi. Pleroma hujayralari turli yo’nalishda bo’linish xususiyatiga ega bo’lib, ulardan ildizning mexanik va o’tkazuvchi to’qimalari shakllanadi.

Poyaning o’sish konusi biri ikkinchisini yopib turuvchi mayda burglar bilan o’ralgan. Ular poyaning uchki qismi bilan birgalikda kurtak hosil qiladi. Poyaning o’sish konusida odatda ikki turdagi hujayralar guruhi ajaratiladi: tashqi qavat (tunika) va ichki (korpus). Tunika hujayralari anticlinal bo’linish xususiyatiga ega va ulardan poyaning epidermasi hosil bo’ladi. Korpus qavati hujayralari turli yo’nalishda bo’linishi sababli ulardan poyaning birlamchi tuzilishiga xos bo’lgan barcha to’qimalar kelib chiqadi.