Osim Mirkarim-2016. p65

* * *

Xoja Dehdor maqtanchoq bo‘lsa ham, tanti, mard, ichida sir saqlamaydigan odam edi. Tabrizdagi bema’ni maqtanchoqligi esiga tush- ganda, uyalganidan yerga kirib ketgudek bo‘lsa ham, bu ishni Navoiydan yashirishni o‘ziga ep ko‘rmadi. Agar bu gaplarni shoir boshqa odamdan eshitsa, u vaqtda Hirotda bosh ko‘tarib yurol- masligini bilardi.

U Hirotga qaytgandan so‘ng, Navoiyga Ya’qub- bekning nomasi va sovg‘alarini topshirar ekan:

• 
  Hoji Muhammad huzurida sizga aytaturgan gapim bor, – deb qoldi.
  

«Bir ishkal chiqmadimikin...» deb xavotir olgan Navoiy darhol kitobdorni chaqirtirdi. Uchalalari bir yerga to‘planganlaridan keyin Xoja Dehdor Tabrizda bo‘lgan gaplarni ipidan ignasigacha gapirib berdi. Navoiyning gapirishga ham majoli qolmay, yerga qarab qolganini ko‘rgach:

• 
  Men har qandog‘ jazog‘a loyiqmen. Buyuring, yalang‘och badanimg‘a ellik, oltmish tayoq ursinlar,
  
• 
  dedi.
  
  • 
    Jazo bila bu sharmandalikni yuvib, tayoq bila qilingan xatoni tuzatib bo‘lmas, – dedi shoir tilga kirib. – Ikkingiz bir bo‘lib, mening shoximni sindir- dingiz. Siz-ku mayli, lekin Hoji Muhammad kabi serhafsala odamdin bu yanglig‘ ishning sodir bo‘lg‘onig‘a hayronmen...
    

Shoir gapini tamomlay olmay boshini ushlab qoldi. Uning yuzi bo‘riqib, ikki chakkasi lo‘qillab og‘riy

boshladi, ko‘zi tinib, atrofidagi narsalar charx urayotganga o‘xshardi. Xoja Dehdor uning ahvolini bilib darhol yostiq keltirdi, yotqizib, boshini asta uqalay boshladi.

Hoji Muhammadning ko‘ziga ham dunyo tor ko‘rinib ketdi. Qani endi yer yorilsa-yu, kirib ketsa... U kitobxonada uh tortib, u yoqdan-bu yoqqa yurar ekan, hafsalasizligi uchun o‘zini o‘zi koyir, soqo- lining mo‘ylarini bittalab yular edi. «Men o‘lgur, kitobni Dehdorga bermoqdin avval ochib qarasam o‘larmi erdim. Hay attang, emdi Navoiyning ko‘z- lariga qandoq qaraymen. Bul uyda qandoq qilib bosh ko‘tarib yuradurmen. Shoir har safar meni ko‘rganlarida Tabrizda yuz bergan xunuk voqea yodlarig‘a tushib ko‘ngillari buziladur, yaxshisi ul janobdin javob so‘rab, o‘zimga boshqa joy axta- ray...», deb o‘ylar edi u. Uzoq mulohazadan so‘ng, u shu qarorini amalga oshirmoqchi bo‘ldi. Ko‘pdan buyon Badiuzzamon uni xizmatiga chorlayotgan edi. Navoiy uning iltimosini diqqat bilan tinglab, uzri o‘rinli ekanini payqadi va unga javob berib yubordi.