Tinglab tushunishda qo’llaniladigan vositalar. Maqsad va vazifalar. Tinglab tushunish orqali so’z boyligini oshirish

Tinglab tushunishga mo'ljallangan audiomateriallar bilan ishlash
Reja:

1. 
   Tinglab tushunishda qo’llaniladigan vositalar.
   
2. 
   Maqsad va vazifalar.
   
3. 
   Tinglab tushunish orqali so’z boyligini oshirish
   

Bugungi kunda tinglab tushunish ko’nikmasini shakllantirish va rivojlantirishga mo’ljallangan ko’plab qo’llanmalarni toppish mumkin. Ularning deyarli barchasi, albatta, tinglab tushunish ko’nikmasini mashq qilishga yordam beruvchi audio manbaalar bilan boyitilgan. Bunday qo’llanmalar qatoriga qo’shiqlar yoki she’rlarning maxsus jamlanmalarini ham misol keltirish mumkin.

Masalan, “Jazz Chants” qo’llanmasida alohida grammatik tushunchalar, og’zaki nutq qoidalari, ifodali nutq mashqlari o’rgatilgan. Ma’lumki, ifoda, ayniqsa dialog shaklidagi nutqda, mazmunning 70% gacha qismini tashkil etadi. Shuning uchun tinglab tushunishni o’rganishda ifodaga ishning asosiy qismi sifatida qarash kerak. Ifodani qabul qilish va nutqni tinglab tushunishni o’rgatishga yo’naltirilgan bir necha o’quv qo’llanmalariga misollar keltiramiz. Bu qo’llanmalarda o’rgatishning boshlang’ich bosqichida foydalanish tavsiya etiladi.
“Advanced Stories for Comprehension” qo’llanmasi tinglab tushunish ko’nikmasini shakllantirish va rivojlantirishga yordam beruvchi tinglash va qayta hikoya qilib berishga moslashtirilgan hajviy hikoyalardan tashkil topgan. Tinglab tushunish bilan bir qatorda gapirish ko’nikmasini shakllantirish hamda so’z boyligini oshirishga yordam beradi.
“Visitor” tinglab tushunish ko’nikmasini rivojlantirishga yo’naltirilgan, kichik parchalardan iborat bo’lgan butun bir hikoya asosida tashkil etilgan qo’llanma. Ushbu qo’llanma “Kernel 2” darsligining tarkibiy qismi hisoblansa ham, tinglab tushunish va gapirish ko’nikmalarini shakllantirish uchun alohida qo’llanma sifatida foydalanilishi mumkin.
“Off Stage” alohida grammatik xossalarini o’rganishga yo’naltirilgan hajviy dialoglardan iborat. Dialoglar mazmunan juda qiziqarli. O’rganuvchilar ularni yuqori darajadagi qiziqish bilan tinglashadi.
Yuqorida aytib o’tilgan qo’llanmalardan tashqari, biz tinglab tushunish ko’nikmasini shakllantirish va rivojlantirish uchun “Success at First Certificate” va “Master Class” kabi o’quv qo’llanmalaridan ham foydalanamiz.

Tinglab tushunish ko’nikmasi yetarli darajada shakllanib bo’lgandan so’ng testlarni bajarishga o’tish mumkin. Yuqorida misol keltirilgan qo’llanma va kitoblarni MP3 audio fayllari bilan birgalikda Google orqali qidirish natijasida topishingiz hamda yuklab olishingiz mumkin. IELTS testlariga tayyorlanish uchun oson bo’lgan bu qo’llanmalarni ko’rib chiqishga vaqt ajrating.

Nutq tugagandan so'ng, tinglovchilar yozishga ulgurmagan yoki eshitmagan ma'lumotlarni to'ldirish uchun hikoyachiga savollar berishadi. Bunday topshiriqlarni talabalarga ilgari notanish bo'lgan ma'lumotlar taqdim etilganda (loyihalash va tadqiqot faoliyati natijalari haqida xabar berishda) berish tavsiya etiladi. Aytish mumkinki, tinglashni monolog nutqni nazorat qilish va amaliyotga jalb etish “akademik tinglash” (Academic Listening) – ma’ruzalarni “faol” tinglash malakasini rivojlantirishga yordam beradi. Yana bir muhim bo'lgan meta-mavzu mahorati - maqsadlarni belgilash va ularga erishish yo'llari va vositalarini tanlash ko'nikmasi tinglash ko'nikmalari bilan ishlashda, talabalar tinglash mashqlari uchun topshiriqlarni tushunishni va ularni tasniflashni o'rganganda shakllanadi.
Chet tillarni o'qitish metodikasida tinglashning turlari bo'yicha juda ko'p sonli tasniflari mavjud. Shunday qilib, I.A. Dehert tinglashning ikkita asosiy turini ajratib ko'rsatadi: mazmunni umumiy tushunish va mazmunni to'liq tushunish. I.L. Beam tinglashni to‘liq tushunish bilan, tinglashni asosiy mazmunni tushunib tinglashni va tanlab tushunish bilan tinglashni ajratib turadi. Tinglashning kirish, izlanish va faoliyatga bo‘linishi ham mavjud (L.Yu.Kulish).
Xorijiy metodistlar tinglashning yuqorida tilga olingan turlarini aniqlab tinglash (yuzaki tushunish maqsadida tinglash), mazmunini tushunish uchun tinglash (asosiy mazmunni tushunish maqsadida tinglash), batafsil tushunish uchun tinglash (toʻliq tushunib tinglash) deb taʼriflaydilar. mazmuni va ma'nosi yoki batafsil tinglash), qisman tushunish uchun tinglash yoki tanlab tinglash (ma'lumotni tanlab olish bilan tinglash yoki "izlanish" tinglash (Kulish, 1991).